Depozito Sistemi Başladı; Süreç Nasıl İşleyecek?
16 Nisan 2022Dünyada birçok ülkede başarıyla uygulanan Depozito Yönetim Sistemi, 1 Ocak itibarıyla ülkemizde de hayata geçti. Hedef, 20 milyar adet içecek ambalajının geri dönüştürülüp, ekonomiye yıllık 1.4 milyar lira kazandırmak. Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı, bu sistemde “Depozito Sistem Yöneticisi” olarak faaliyet gösterecek.
Depozito Yönetim Sistemi; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca belirlenen ve belirli bir depozito bedeli alınarak piyasaya sürülen ürünlerin tüketilmesi/kullanılması sonrasında iade alınması ve depozito bedelinin geri ödenmesine dayalı bir sistem.
Dünyada birçok ülkede başarıyla uygulanan Depozito Yönetim Sistemi, 1 Ocak itibarıyla ülkemizde de hayata geçti. DYS başarılı bir toplama sistemi oluşturmak ve toplama miktarlarını yükseltmek amacıyla, bilhassa toplanmasında zorluk yaşanan, atık durumuna geçtiğinde çevre ve insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olan malzemelerin toplanması için kullanılan etkin bir sistem ve Sıfır Atık Projesi’nin başarıya ulaşması için önemli sac ayaklarından da biri.
Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı, bu sistemde “Depozito Sistem Yöneticisi” olarak faaliyet gösterecek. Depozito yönetim sistemine yönelik değerlendirme ve düzenlemeler, Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı tarafından yapılacak.
İnsani tüketim amaçlı içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, polietilen tereftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapılmış olan tek kullanımlık satış ambalajlarının öncelikli olarak kapsama alınması planlanmakta.
FİRMA KAYITLARI BAŞLADI
Zorunlu depozito yönetim sistemi kapsamındaki ürünleri (insani tüke- tim amaçlı içecekler ve diğerleri) tek kullanımlık satış ambalajlarıyla piyasaya sürenlerle, bu ambalajlı ürünleri tüketicilere/kullanıcılara sunan satış noktalarının Türkiye Çevre Ajansına kayıt olmalarına yönelik işlemler 1/1/2022 tarihi itibarıyla başladı. Depozito Bilgi Sistemi’ne kayıtlar, Entegre Çevre Bilgi Sistemi üzerinden gerçekleştirilecek.
VATANDAŞ KATILIMI HENÜZ BAŞLAMADI
Vatandaşların sisteme doğrudan katılımlarına (marketlerden ambalajlı ürünleri depozitolu olarak almaları, boş ambalajları iade noktalarına vererek depozito ücretlerini iade almaları) yönelik düzenlemeler ile marketlerde ambalajlı içecek satışlarından depozito ücreti tahsil edilmesine yönelik uygulamalar henüz başlamadı. Bu süreç Türkiye Çevre Ajansı Başkanlığı tarafından ilgili taraflara ayrıca duyurulacak. Depozito Yönetim Sistemi dahilindeki uygulamada, depozito ücretleri Bakanlık tarafından ayrıca belirlenerek ilan edilecek.
SİSTEMİN GETİRİLERİ NELER?
•Depozitolu boş ambalajların temiz bir şekilde toplanıp, üst kalitede ham madde üretmek amacıyla geri dönüşüme gönderilmesi için gerekli altyapının kurulması hedefleniyor.
•Ham madde yerine geri dönüşüm malzemesi kullanımı sonucunda tasarruf elde edilecek; emisyon azaltımı sağlanacak.
•Ambalaj atıklarının düzenli depolama sahalarında bertaraf edilmemesiyle, emisyon azaltımı mümkün olacak.
•Yerel yönetimlerin atık bertaraf maliyetindeki azalma sayesinde ülke ekonomisine katkı sağlanacak.
•İstihdam olanakları artacak.
•Tüketicilerin/toplumun at-kurtul davranışlarının önüne geçilecek.
•Toplumun atık ayırma/toplama sistemlerine doğrudan katılımları sağlanacak.
•Çevrede atık şişelerden kaynaklanan kirliliğin önüne geçilecek.
•Türkiye’nin küresel sürdürülebilir kalkınma eylemine katılımı desteklenecek.
Ocak ayı itibarıyla, sistemde yer alacak ambalajların yeni standartlara uygun olarak üretimi ve kullanımıyla depozito iade noktaları oluşturulmaya başladı. Ürünlerin satın alımı aşamasındaki depozito ücretinin belirlenmesiyse henüz bekleme aşamasında. Ajanstan yapılan açıklamayla, ulusal basında depozito bedeli olarak lanse edilen ücretlerin depozito ücreti değil, geri kazanım katkı payı (GEKAP) olduğu belirtildi.
Çevre Ajansı’nın uygulamaya koyacağı sistem, manuel ambalaj toplamanın yanı sıra geri dönüşüm otomatlarını da devreye sokacak. Bu otomatlar, AVM’lerde, marketlerde, hatta tüm kamusal alanlarda olacak. Otomatlar, barkotlu ve yıpranmamış temiz atıkları kabul edecek. Otomat tarafından kabul edilen atık için tüketici, depozito iade bedelini tahsis edebilecek ya da depozito bedeliyle yine ajansın belirleyeceği kurumlara otomat üzerinden bağış yapılabilecek.
DEPOZİTO YÖNETİM SİSTEMİNDE SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK?
Sistem, Türkiye Çevre Ajansı tarafından yönetilecek. Operasyonel faaliyetlerinse bölgesel olması planlanmakta. Sistemin kapsamı, yükümlülükler, ambalajların sağlaması gereken kriterler, yetkilendirme lisanslamaya ilişkin hususlar, mali hususlar, izleme ve denetim kriterleri ajans tarafından belirlenerek yayımlanacak.
Depozito Yönetim Sistemi’nin sürdürülebilirliğinin sağlanması ile sistemin denetim mekanizmasının etkinliği ve izlenebilirliğinin sağlanması açılarından bilişim altyapısı oldukça önemli bir husus. Bu bilişim altyapısı ile malzeme, veri ve para akışı kapalı bir sistem döngüsü içerisinde tek bir platform üzerinden yönetilebilir olacak. Zorunlu Depozito Yönetim Sistemi, kapsadığı tüm süreçlere ilişkin verilerin anlık olarak aktarılabildiği, yönetilebildiği, takip edilebildiği, gerekli raporlamaların yapılabildiği geniş kapsamlı bir yazılım ağı olan veri sistemi üzerinden yürütülecek.
Zorunlu olarak uygulanacak Depozito Yönetim Sistemi’nin kapsamına ve kapsamın uygulanmasına ilişkin esaslar, sistem kapsamına alınan ambalajlar ile etiketleme/işaretlemeye ilişkin kriterler, kayıt işlemlerine ve kayıt prosedürüne ilişkin esaslar ve mali hususlara ilişkin esaslar, sistemin işleyişine ilişkin hükümler içeren düzenlemelerle ajans tarafından belirlenecek olup sistem kapsamında yer alan taraflar, bu düzenlemelerde yer alacak hükümler doğrultusunda hareket edecek.
Süreç, depozitolu ambalajın ajans tarafından belirlenen kriterlere uygun üretilerek piyasaya arz edilmesi ile başlayıp boş ambalajın toplanarak geri dönüşüm tesislerine gönderilmesiyle biten bir döngüde işleyecek.
PİYASAYA SÜREN FİRMALAR İÇİN SÜREÇ
Sistem kapsamında yer alan tek kullanımlık ambalajlı ürünleri piyasaya sürecek firmalar ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak gerekli tüm bilgi ve belgeleri bu sistem üzerinden iletecek ve piyasaya sürecekleri ambalajları için Türkiye Çevre Ajansından onay alacaklar. Piyasaya süren firma, ambalajlarının ve üzerinde/etiketinde yer alacak işaretlemelerin ajans tarafından geliştirilen standartlara uygun olmasını sağlamalı. Bu onay süreciyle piyasaya sürülecek ambalajların Türkiye Çevre Ajansı tarafından belirlenecek gereklilikleri (barkot, ambalajın/etiketin üzerine yapılacak işaretleme, ambalajın fiziksel özellikleri gibi) sağlayıp sağlamadığı izlenerek, gereklilikleri sağlayan ambalajların sisteme tanıtılmasıyla onay süreci tamamlanmış olacak.
Piyasaya süren firma, Türkiye Çevre Ajansı tarafından onay almış ambalajlı içecekleri piyasaya arz edebilecek ve piyasaya sürülecek ambalaj bilgisini ajansa raporlayarak bu veri doğrultusunda oluşacak depozito bedelini ajansa ödeyecek. Piyasaya süren firma, sisteme aktarmış olduğu bu depozito bedelini satış noktalarından ürün satışı anında tahsil ederek, başta ödemiş olduğu depozito bedelini bu aşamada geri alacak. Piyasaya süren firmanın ayrıca genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında sistemde oluşacak maliyetlere katkı sağlaması beklenmekte olup bu çerçevede de ajans tarafından belirlenecek bedelleri ödemesi gerekmekte.
SATIŞ NOKTALARI İÇİN SÜREÇ
Depozito Yönetim Sistemi kapsamındaki tek kullanımlık depozitolu ambalajlı ürünleri satan/sunan satış noktaları, ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak gerekli tüm bilgi ve belgeleri bu sistem üzerinden iletecek. Satış noktaları depozito ücretini ödeyerek aldıkları ambalajlı ürünlerin satışını, tüketicilere depozito ücretini ayrıca alarak ve satış belgesinde göstererek satacak ve bu aşamada da depozito bedelini geri almış olacak.
Satış noktaları depozitolu ambalajların satışa sunulduğu yer olmasının yanı sıra ayrıca tüketicilerden gelen boş ambalajların iade edileceği noktaların oluşturulması konusunda sisteme dahil olmak ve bu konuda gerekli altyapıyı oluşturmakla görevli olacak.
TÜKETİCİLER İÇİN SÜREÇ
Tüketiciler tarafından depozito ücreti ödenerek alınan tek kullanımlık ambalajlı ürünlerin tüketimleri sonrasında oluşan boş ambalajlar, sistem kapsamında ajans tarafından belirlenen depozitolu boş ambalaj iade noktaları/merkezlerine teslim edildiğinde bu ambalaja karşılık gelen depozito bedeli iade edilecek. Dolayısıyla tüketici de ödemiş olduğu depozito bedelini bu aşamada geri almış olacak. Tüketiciler bu sistemle sürecin içerisinde yer alarak, atık ayırma/toplama sistemlerine doğrudan katılım sağlamış olacaklar.
DEPOZİTOLU BOŞ AMBALAJ İADE NOKTALARI İÇİN SÜREÇ
Sistem kapsamında oluşturulan iade noktaları/merkezleri, tüketicilerden gelen boş ambalajların teslim alındığı ve depozito bedellerinin iade edildiği noktalar olarak görev yapacak ve ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine bu faaliyetlerini kayıt edecekler.
Bu noktalarda toplamanın manuel ya da depozito iade makineleri aracılığıyla gerçekleşmesi söz konusu olacak. Depozito iade makineleri ile manuel toplama noktalarında kullanılacak el terminallerinin belirli bir standardının olması ve ajans veya ajansın bu konuda yetki verdiği kurum/kuruluşlar tarafından lisanslandırılması öngörülmekte. Tüketicilerce getirilen ve kontrol edilip kabul edilerek (sistem üzerinden kayıt edilerek) alınan boş ambalajlar, geçici bir süre depolanacak ve belirli aralıklarla ajans tarafından yetkilendirilmiş depozitolu boş ambalaj taşıyıcılarına teslim edilecek. Tüketicilerce getirilen ambalajların doğrulanmasının ardından ajans tarafından depozito bedellerinin bu noktalara/merkezlere iletilmesi sağlanacak. Depozitolu boş ambalaj iade noktalarına sistem kapsamındaki hizmetlerine karşılık ajans tarafından hizmet bedeli ödenmesi dâhil çeşitli teşvik/destek mekanizmaları oluşturulabilecek.
DEPO/AKTARMA MERKEZLERİ İÇİN SÜREÇ
Depo/aktarma merkezleri, sistem kapsamındaki iade noktalarında toplanan depozitolu boş ambalajların doğrulama tesislerine ve/veya geri dönüşüm tesislerine aktarılmadan önce tek noktada toplanması, böylece lojistik maliyetinden tasarruf edilmesi amacıyla depolandığı noktalar olarak görev yapacaklar ve ajans tarafından bu konuda yetkilendirilecekler. Depo/aktarma merkezleri bu faaliyetleri kapsamında ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak sistem kapsamında gerçekleştirdikleri faaliyetlerini kayıt edecekler.
DEPOZİTOLU BOŞ AMBALAJ TAŞIYICILARI İÇİN SÜREÇ
İade noktalarında ve depo/aktarma merkezlerinde toplanan depozitolu boş ambalajlar bu noktalardan ajans tarafından yetkilendirilmiş depozitolu boş ambalaj taşıyıcıları tarafından belirli aralıklarla taşınarak ajans tarafından yetkilendirilmiş doğrulama tesislerine ve/veya geri dönüşüm tesislerine teslim edilecek. Depozitolu boş ambalaj taşıyıcıları bu faaliyetleri kapsamında ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak sistem kapsamında gerçekleştirdikleri faaliyetlerini kayıt edecekler.
DOĞRULAMA TESİSLERİ İÇİN SÜREÇ
Doğrulama tesisleri ajans tarafından belirlenen kriterleri sağlayan yetkilendirilmiş tesisler olarak depozito yönetim sistemi kapsamında faaliyet gösterecek. Bu tesisler tarafından, tesise gelen ambalajların doğrulanması, sayılması, ayrılması, temizlenmesi, balyalanması gibi işlemler gerçekleştirilecek ve sonrasında ambalajların geri dönüşüm tesislerine gönderilmeleri sağlanacak. Doğrulama tesisleri ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak tesise gelen, doğrulanan, geri dönüşüm tesislerine iletilen ambalajlara ilişkin tüm bilgi ve gerekli belgeleri bu sistem üzerinden iletecekler.
AMBALAJ GERİ DÖNÜŞÜM TESİSLERİ İÇİN SÜREÇ
Ambalaj geri dönüşüm tesisleri, tesise kabul ettiği ambalajları geri dönüşüm sürecine dahil ederek yeni ürünlere/ham maddelere dönüşmesini sağlayacak ve geri dönüşümünü sağladığı malzemelere ilişkin bilgileri ajans tarafından yürütülen bilgi sistemine kayıt olarak sistem üzerinden ajansa iletecekler. Sistem dahilinde geri dönüşümü sağlanan malzemelerin türü ve miktarına göre belirlenen hurda geliri ise sisteme gelir olarak aktarılacak.
Bu genel bilgilerden sonra, Bakan Murat Kurum başta olmak üzere sektör temsilcilerinin görüşlerine yer verelim.
MURAT KURUM: HALKIN SİSTEME DESTEK VERMESİ ŞART
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, yeniden kullanılabilen ambalajlar için geliştirilmiş Depozito Yönetim Sistemi’nin 81 il 972 ilçede yaygınlaştırılacağını bildirdi. Kurum, halkın sisteme destek vermesi durumunda İstanbul’un yıllık enerji tüketiminin yüzde 10’u kadar enerji tasarrufu, Türkiye’nin günlük petrol tüketiminin iki katı petrolden tasarrufu sağlanacağını kaydetti.
TEMİZ HAM MADDE TOPLANACAK
Ambalaj Sanayicileri Derneği (ASD) Başkanı Zeki Sarıbekir, Depozito İade Sistemi’nin ilk aşamasında kayıt altına alma işlemlerinin başlayacağını; sisteme önce PET, cam ve alüminyum içecek ambalajlarının dahil edileceğini söyledi.
Ambalajın geri dönüşümüyle ülke ekonomisine ve çevreye çok büyük katkı sağlanabileceğini uzun zamandır vurguladıklarını dile getiren Zeki Sarıbekir, içecek ambalajlarına uygulanacak zorunlu depozito ile kaynağında ayrı ve temiz toplama yapılacağını, böylece geri dönüşüme uygun ham madde elde edilerek hem sektörümüze hem de ülke ekonomimize büyük katkı sunulacağını ve atık ithalatının da sona ereceğini tekrarladı.
Ambalaj üretiminde sürdürülebilirlik ve çevre faktörlerinin belirleyici olduğunun altını çizen Zeki Sarıbekir, “Sürdürülebilir kalkınma hedefleri, döngüsel ekonomi ve yeşil mutabakat konuları büyük önem taşıyor. Sürdürebilir kalkınma hedefleri kapsamında bizim için en önemli olan nokta ise “Sorumlu Üretim ve Tüketim” konusu. Ülke olarak üretim ve tüketim döngüsünde bu çerçevede yol almalıyız. Depozito İade Sistemi’nin de geri dönüşümün artması ve çevreyle uyumlu büyüme modeli için önemli bir adım olacağına inanıyoruz. Depozito İade Sistemi ile piyasaya sürülen ambalajların yüzde 20’sini oluşturan içecek ambalajlarının temiz toplanması hedefleniyor.” dedi.
SUDER: SİSTEM SADE VE KAPSAYICI OLMALI
Ambalajlı Su Üreticileri Derneği (SUDER) Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Karamehmetoğlu, DİS ile ilgili şunları söyledi: “Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının çevre kirliliğinde etken olan tüm kirletici faktörlerin önlenmesini ve kontrolünü sağlayacak stratejilerini ve gereklilikleri yakından takip ederek uyguluyoruz. Bu çerçevede Depozito İade Sistemi’nin ülke genelinde kurulması ve istenilen hedeflere ulaştıracak, etkin bir şekilde yürütülmesi için bakanlık nezdinde yapılan tüm çalışmaları destekliyoruz. Depozito İade Sistemi’nin etkin işleyişi için tüketicilerimizin de destek olması, boş ambalajların geri kazanımı için iade etmeleri önem arz ediyor. Tüketiciler açısından, sistemin anlaşılır sadelikte ve kapsayıcılıkta olması bir diğer önemli husus. Depozito sisteminin üreticilere ek finansman yükü getirmeyecek şekilde tasarlanması büyük önem arz ediyor.”
PAGEV: DİS, ÇEVRE İÇİN ZORUNLULUKTUR
PAGEV Başkanı Yavuz Eroğlu, Türkiye’de yıllık 20 milyar adet içecek ambalajının kullanıldığını ve bunun 9 milyarının pet ambalajlardan oluştuğunu söyledi. Yavuz Eroğlu, DİS ile bu atıkların geri dönüşüme kazandırılması halinde ekonomiye yılda 1.4 milyar lira katkı sağlanabileceğini belirterek, şu bilgiyi verdi: “Genç nüfusun tüketim alışkanları sebebiyle her yıl kullanılan içecek ambalajı miktarı artıyor. Yılda kişi başı 279, toplamda ise 20 milyar adet içecek ambalajı ortaya çıkıyor. 2030 başlarında rakamın toplam 30 milyara çıkacağı öngörülüyor. Dolayısıyla çevreyle uyumlu büyüme modeli için depozito sistemi zorunluluktur.”
Plastik içecek atıklarının ilk etapta yüzde 70’inin toplanmasının hedeflendiğine işaret eden Eroğlu, DİS’in plastik sektöründe geri dönüştürülmüş ham madde tedarik güvenliğini de artıracağını söyledi. Depozito İade Sistemi’nin, dünyada 15 ülkede uygulandığına vurgu yapan Eroğlu, “Avrupa’da depozitosuz içecek ambalajlarının toplama oranı yüzde 47, depozito olan alanlarda toplama oranı ise yüzde 94.” ifadelerini kullandı. Eroğlu, “Karbon emisyonlarını azaltmayı hedefleyen AB, 2025 yılı itibariyle içecek ambalajlarının yüzde 25’lik kısmının geri dönüştürülmüş ürünlerden oluşmasını istiyor. 2030’da bu oranın yüzde 30’a çıkartılması planlanıyor. Bunu başarabilmek için tüketiciyi, geri dönüşüm sisteminin paydaşı yapmak ve ödüllendirmek gerekiyor. Sistem, 2023 yılında devreye girdiğinde Türkiye’de 263 bin ton/yıl karbon emisyonunu azaltacak.” dedi.
ÇEVKO: DEPOZİTO İADE SİSTEMİ ÖNEMLİ
ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer, sürdürülebilir ekonomik gelişmeyi sağlamanın yolunun, döngüsel ekonomiden geçtiğini söyledi. Mete İmer, “Sürdürülebilir gelişme, ancak eylemin ekonomik boyutunun yanında toplumsal ve çevresel boyutlarının da dikkate alınmasıyla mümkün olabilir. Depozito İade Sistemi ve Sıfır Atık girişimi, döngüsel ekonomi için tamamlayıcı adımlardır.” dedi.
Mete İmer, “Türkiye’nin döngüsel ekonomide kaynak olarak değerlendirilen atıkları ülke içinden temin etmesi yolunda önemli bir adım olacak Depozito İade Sistemi’nin uzun vadede hem şirketlere hem de topluma önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu nedenle, ülkemizde içecek ambalajlarında kurulacak zorunlu Depozito İade Sistemi ile ilgili ekonomik, teknik ve lojistik altyapı eksikliklerinin tamamlanması; tüketici davranış ve alışkanlıklarının geliştirilmesine yönelik çalışmaların etkin bir şekilde yapılması gerektiğine inanıyoruz.” şeklinde konuştu.
TETRA PAK SİSTEME DESTEK VERECEK
Tetra Pak Sürdürülebilirlik Orta Doğu & Afrika Bölge Direktörü Volkan Aydeniz, depozito sistemi uygulamasının, ambalaj atığı toplama sistemini daha verimli hale getireceğini söyledi. Aydeniz, “Sistemin hazırlık sürecinin başından beri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının saygıdeğer yönetici ve uzmanlarının, değerli hocam Prof. Dr. Erdem Görgün ve ekibinin, yetkilendirilmiş kuruluşların, sivil toplum kuruluşlarının, ambalaj ve gıda sanayisi temsilcilerinin geniş kapsamlı çalışmalarının ve istişarelerinin sonucunda önemli bir yol kat edildi. Tetra Pak olarak bu çalışmalarda sadece veri sağlayıcı şeklinde konumlanmak yerine, depozito uygulamasına sahip tüm ülkelerdeki sistemlerde aktif paydaş olduğumuzdan, sahadaki tecrübelerimizden çıkarımlarımızı ve kritik başarı faktörlerini de çalışma gruplarında ve üyesi olduğumuz platformlarda paylaşmaya gayret ettik.” dedi.
Volkan Aydeniz şunları paylaştı: “Tüm bu olumlu ve kararlı gelişmeleri yakından takip ederken, depozito sistemini vatandaş olarak hayatımızda deneyimlemeye giderek yaklaşıyor olmamıza rağmen, sistemin genel çerçevesine, paydaş yapısına, finansmanına, altyapı ve operasyon ihtiyaçlarına dair resmin hâlâ istenen netlikte olmadığını da belirtmek gerekiyor. 2022 yılının başından itibaren akıldaki birçok soru işaretinin ortadan kalkacağı, bugüne kadar alınan kararların ve tasarlanan öğelerin birer birer sahaya yansıyacağı yeni bir döneme gireceğimizi umuyoruz.
Mevcut durumda bilindiği kadarıyla, ilk aşamada PET, metal ve cam içecek ambalajlarını, sonraki safhada ise içecek kartonu ve HDPE içecek ambalajlarını kapsayan bir depozito iade sisteminden bahsedildiğinden, içecek kartonlarının depozito sistemlerindeki yerini ve gelecekteki durumuna değinebiliriz. Hâlihazırda sadece Avustralya ve Kanada’nın bazı bölgelerinde depozito sistemiyle toplanan içecek kartonları, son birkaç yıldır sistemlerini revize etmeyi planlayan AB ülkelerinin ve yeni depozito sistemi geliştirme projeleri bulunan dünyanın çeşitli ülkelerinin gündemine de girmiş durumda. Depozito sisteminde yer almamasına rağmen, Avrupa’daki birçok toplama sisteminde yüksek verimle toplanabilen içecek kartonlarının depozito sistemlerinde de değerlendirilmeye başlanması, Tetra Pak olarak kendimize koyduğumuz geri dönüştürülmüş malzeme içeren geleceğin ambalajını üretmeye ve hakiki döngüsel ekonomi modelleri teşkil etmeye bir adım daha yaklaştırıyor.
Günlük hayatımızın ve alışkanlıklarımızın vazgeçilmez bir parçası olmasını beklediğimiz zorunlu depozito sisteminin herhangi bir aşamasında içecek kartonlarının dahil edilmesinden ya da edilmemesinden bağımsız olarak, sürecin bundan sonraki döneminde sürdürülebilir bir sistemin gelişimine katkı vermeye devam edeceğiz. Bu esnada, ülkemizde çok uzun süredir devam eden ambalaj atığını kaynağında ayrı toplamaya yönelik kurulu sistemlerin, Sıfır Atık Projesi şemsiyesi altında standart uygulamalar haline getirilmesi ve içecek kartonlarının toplama-ayrıştırma altyapısında maksimum verimle toplanabilmesi için devlet kurumları ve diğer tüm paydaşlarımızla güç birliği yapmaya gayret edeceğiz. Ülkemizde kurulu içecek kartonu geri dönüşüm kapasitesinin atıl kalmaması, ambalajlarımızın sadece uygun prosese sahip tesislerde geri dönüştürülmesi yoluyla sağlanacak çevresel, sosyal ve ekonomik faydaların azami seviyeye taşınması bizim için büyük önem taşıyor.”
UNILEVER DİS İLE YILDA 1,4 MİLYAR TL KATKI SAĞLAYACAK
Unilever NAMETRUB Dış İlişkiler ve Kurumsal İletişim Direktörü ve Yönetim Kurulu Üyesi Ebru Şenel Erim, Unilever olarak “daha az plastik, daha iyi plastik ve sıfır plastik” yaklaşımıyla Türkiye’de plastik kullanımını azaltmak için geliştirdikleri modelde, plastiğin ekonomik değeri üzerinde durduklarını açıkladı. Ebru Şenel Erim, lineer modelden döngüsel hedefe geçmenin önemini vurgulayarak Unilever olarak plastik atıkları azaltmak için gerçekleştirdikleri inovatif uygulamalarından örnekler verdi: “Daha az plastik başlığı için konsantre ürünlerimizin ambalajlarında %25 daha az plastik kullanıyoruz. Daha iyi plastik başlığında ise geri dönüştürülmüş şişelerimiz önemli bir adım. Sıfır plastik ise bunlardan bir adım ötesi; cama geçilmesi ve tüketim sonrası geri dönüştürülmüş plastik… Cifkaparlarla topladığımız plastiklerden ürettiğimiz ürünler buna iyi bir örnek.”
Ambalajlarda kullanılan geri dönüştürülen plastik oranının %93 olduğunu belirten Ebru Şenel Erim, ülkemizdeki PCR altyapısını desteklediklerini de belirtti. Döngüsel ekonomiye geçişte iş birliklerinin, tüketici bilincini ve geri dönüşüm altyapısının bir sac ayağı oluşturduğunu vurgulayan Ebru Şenel Erim, 2023’ün de dönüşüm yılı olacağını söyledi. Ebru Şenel Erim, “Dönüşüm yılı olarak ilan ettiğimiz 2023’ün iki ana amacı var. Birincisi sıfır atık hedefleri için ulusal döngüsel Ekonomi Eylem Planı; ikincisi de Depozito İade Sistemi’yle ekonomiye yılda 1,4 milyar TL katkı. Ayrıca Unilever olarak Plastik Taahhütleri Raporu imzaladık. Hedef 43 bin ton plastik atık azaltımı.” dedi.
BAŞARI İLE UYGULAYAN ÜLKELER
Almanya, plastik atıkları azaltmaya ve geri dönüşüm oranlarını artırmaya yardımcı olmak için 2003’ten beri depozito iade sistemini kullanıyor. Son derece başarılı şekilde yürüyen sistem, vatandaşlarca normal hayatın parçası olmuş durumda. Bir süpermarkette para yatırma makinesinin önünde bir sıra insanın, bir fiş basılmadan önce cam şişelerini, plastik şişeleri veya bira kasalarını iade edip kasada paralarını geri almalarına izin veren müşterilerle karşılaşmak tamamen normal bir görüntü artık. Her cam şişeye 8 sent, plastik şişelere ise 25 sent geri ödeniyor. Plan, toplumun dezavantajlı üyelerini depozito kazanmak için şişe bulmak amacıyla çöp bidonlarında kök salmaya zorlama yan etkisine sahip olsa da, başarılı olduğunu kanıtladı ve birçok ülke onu taklit etmeye çalışıyor.
2020 itibariyle, İzlanda, Hollanda, Hırvatistan, Slovakya, Estonya, Norveç, Finlandiya dahil olmak üzere birçok ülke depozito sistemi başlattı. Amerika Birleşik Devletleri’nde Kaliforniya, Connecticut, Hawaii, Iowa, Maine, Massachusetts, Michigan, New York, Oregon ve Vermont eyaletlerinde, Kanada’nın çoğunda ve Avustralya’da sistem düzgün bir şekilde çalışıyor.
