İSTAÇ, 20 yılı aşkın süredir faaliyet gösteren, Türkiye’nin önde gelen çevre yönetim şirketlerinden biri. Atık karakterizasyonunun, atık yönetiminin temel basamağı olduğunu ifade eden İSTAÇ Genel Müdürü Mustafa Canlı, mevcut veriler hakkında önemli bilgiler verdi.

Bize İSTAÇ’ın faaliyetlerini anlatabilir misiniz?

Türkiye’nin önde gelen çevre yönetim şirketlerinden biri olan İSTAÇ (İstanbul Çevre Yönetimi Sanayi ve Ticaret A.Ş.), 1994 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin bir iştiraki olarak kurulmuştur. Bünyemizde bulunan dört bini aşkın personel ile altmışın üzerinde lokasyonda hizmet vermekteyiz.

İSTAÇ, yirmi yılı aşkın tecrübesiyle; “Evsel Katı Atık Yönetimi”, “Endüstriyel Atık Yönetimi”, “Tıbbi Atık Yönetimi”, “Transfer İstasyonları ve Düzenli Depolama Sahaları İşletimi”, “Çöp Gazından Elektrik Enerjisi Üretimi”, “Organik Atıklardan Kompost Üretimi”, “Ambalaj Atıklarının Geri Dönüşümü”, “Atıktan Türetilmiş Yakıt (ATY) Üretimi”, “Gemi Kaynaklı Atık Geri Kazanımı”, “İstanbul Ana Arter ve Meydan Temizliği”, “Deniz Kıyı ve Plaj Temizliği”, “Hafriyat, İnşaat ve Yıkıntı Atıkları Yönetimi”, “Çevre Eğitimleri ve Etkinlikler”, “Çevre Laboratuvarı” gibi çevre yönetiminin temel taşlarını oluşturan alanlarda faaliyet göstermektedir. Kurumumuz ayrıca, çevre yönetimi alanında yurt içi ve yurt dışında sağlamış olduğu eğitim, etkinlik ve danışmanlıklar ile insanları bilinçlendirmekte ve farkındalık oluşturmaktadır. Bunlara ek olarak, modern teknolojiler ve ar-ge çalışmaları ile çevre yönetimine yön vermektedir.

Atık karakterizasyonu ile ilgili ne tür çalışmalar yapıyorsunuz? Bu konu hakkında bilgi verebilir misiniz?

Atık yönetiminin en temel basamağı öncelikle atığı tanımak, atığın niteliğini ve niceliğini belirlemektir. Bu sebeple atık karakterizasyon çalışmaları büyük önem arz eder.

Atığın nasıl yönetileceğine karar vermek amacıyla, atık karakterizasyonu çalışmaları, belirli periyotlarla yapılmaktadır. İstanbul’da bulunan 39 ilçeden temsili numuneler alınır ve bu numuneler 14 farklı kategoride (Kâğıt – Karton, Cam, Pet, Poşet, Plastikler, Metaller, Organik Atıklar, Elektrikli ve Elektronik Atıklar, Tehlikeli Atıklar, Kompozit, Tekstil, Çocuk Bezi, Diğer Yanabilir, Diğer Yanmayan) sınıflandırılır. Her bir kategorideki atıklar tartılarak miktarları tespit edilir. Ayrıca atıktan alınan numuneler laboratuvara gönderilerek nem muhtevası, kalorifik değer ve kızdırma kaybı gibi bazı analizlere tabi tutulur. Yapılan bütün bu saha ve laboratuvar çalışmalarının sonuçları baz alınıp, karakterizasyon raporu hazırlanarak çalışma tamamlanır.

Bu çalışmayı ne amaçla yapıyorsunuz, atık yönetimi konusunda en çok hangi durumlarda faydalanılıyor?

Atık yönetiminde uygulanacak olan toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf sistemlerinin, kurulacak olan tesislerin ve temin edilecek malzeme ve ekipmanların belirlenmesinde atığın niteliği en belirleyici faktördür. Atığın karakteristiğinin iyi bir şekilde analiz edilmesi, uygulanacak olan sistemlerin ekonomik ve sürdürülebilirliğini sağlamak için kritik öneme sahiptir. Örneğin ambalaj atıklarının yoğunlukta olduğu atıklar için geri dönüşüm tesisleri kullanılırken, organik içeriği yüksek bir atıkta kompost ve biyometanizasyon teknolojileri en ideal çözümler olabilir. Kalorifik değeri yüksek olan atıklar için ise termal teknolojiler tercih edilebilir. Bu ve bunun gibi birçok faktör, atığın karakterine göre şekillenir.

Karakterizasyon çalışmaları İstanbul’un atık üretimi ve atık yönetimi hakkında neler gösteriyor?

Karakterizasyon çalışmalarının bize verdiği genel sonuçlara göre, evsel atığın; %50-55’lik kısmı organik atık, %20-25’i geri dönüşümü mümkün atık (kâğıt-karton, cam, plastik ve metal) ve geri kalan kısmı da yanabilir ve inert dediğimiz atıklardan oluşmaktadır.

Ülkemizde ve İstanbul’da oluşan atığın büyük bir bölümü karışık halde toplanmaktadır. Bunun temel sebebi, kaynağında ayrı toplamanın verimli bir şekilde yapılmamasıdır. Bu da geri dönüşüm ve geri kazanıma ilişkin faaliyetleri zorlaştırarak, ürün kalitesini düşürmektedir. Ülkemizde ambalaj atıklarının sadece %6’sı kaynağında ayrı toplanabilmektedir.

Mevcut durumda İstanbul’da toplanan atıkların bir kısmı geri dönüşüm ve kazanım tesisi ile mekanik biyolojik ayırma tesisinden geçirilerek içerisindeki geri dönüştürülebilen ambalaj atıkları tekrar ekonomiye kazandırılmaktadır. Organik atıklar ise kompost tesisinde işlenerek gübre üretimi gerçekleştirilmektedir. Geri kalan kısım ise düzenli depolama sahalarında depolanarak çevreye zarar vermeyecek şekilde kontrol altına alınmaktadır. Bu sahalarda oluşan çöp gazından ise elektrik üretimi gerçekleştirilerek enerji geri kazanımı sağlanmaktadır. Ayrıca depolama sahalarında oluşan çöp sızıntı suları ise arıtma tesislerinde arıtılarak oluşan sızıntı sularının çevreye verebileceği zarar önlenir. Yeni kurulmakta olan evsel atık yakma tesisi ile mevcut duruma ek olarak 78 MW’lık elektrik üretimi gerçekleştirilecektir. Ayrıca yapımı yine 2020 sonunda tamamlanacak olan biyometanizasyon tesisi ile organik atıklardan enerji sağlanarak doğal gübre üretimi gerçekleştirilecektir.

Bu çalışmalar sonucunda görülen en büyük sıkıntılar ve sizin çözüm önerileriniz nelerdir?

Atık yönetiminde karşılaşılan en büyük problemlerden biri kaynağında ayrıştırmanın yeterince yapılamamasıdır. Çünkü ayrıştırılmadan tesislere gelen atığın geri dönüşümü hem zorlaşmakta hem de maliyeti artırmaktadır. Ayrıca ortaya çıkan ürünün kalitesi düşük olmaktadır. Bu sebeple kaynağında ayrıştırma için gerekli sistemlerin kurulması, ödül ve ceza uygulamalarının gerçekleştirilmesi ve konu hakkında halkın farkındalığının sağlanması çok elzemdir.

Atık yönetiminde karşılaşılan diğer bir sıkıntı ise tam olarak oturtulamayan finans modelidir. Yerel yönetimler, gerekli atık geri dönüşüm, geri kazanım ve bertaraf faaliyetleri için fon bulmakta sıkıntı yaşamaktadırlar. Gelişmiş ülkelerde uygulanan “atık vergisi” uygulamasının ülkemizde bulunmaması sebebi ile atık yönetiminde aksaklık ve noksanlıklar görülmektedir.

Derginin bu edisyonu ve yıllık abonelik için lütfen linki tıklayınız: 

The post ATIĞI TANIMAK, ONU YÖNETMENİN TEMEL BASAMAĞIDIR appeared first on Geri Dönüşüm Ekonomisi Dergisi.

Ankara’daki ilk otomatik atık ayrıştırma tesisi olan ÇEVNAK ayda 2500 ton atığı ayrıştırarak geri dönüşüm ekonomisine hatırı sayılır bir katkı sağlıyor. 2012 yılından beri Ankara’da faaliyet gösteren tesis, gelecek yıldan itibaren ayrıştırma kapasitelerini 2 katına çıkartacak.

Ankara’da Çankaya, Yenimahalle ve Gölbaşı ilçeleri gibi kalabalık bölge- lerin atıklarını ÇEVNAK topluyor. Ayrıştırma tesisinde plastiği, kağıdı, metali, camı ayıran ÇEVNAK elde ettiği atıkları geri dönüşüm fabrikalarına gönderiyor. Ankara’daki ilk otomatik atık ayrıştırma tesisi olan ÇEVNAK, şimdi de geri dönüşüm sektörüne giriyor. Topladığı atıkların bir kısmını kendi geri dönüştürmek isteyen firma plastik atıkların geri dönüşümüne başlayacak.

Geridönüşüm Ekonomisi Dergisi olarak biz de ÇEVNAK’ın kurucusu Uğur Bilgiç’i ziyaret edip hikayesini dinledik. Bu işe nasıl girdiğini, tesisin kuruluş hikayesini, gelişmesini, iş birliklerini, hedeflerini ve sektörün geleceğini konuştuk.

Öncelikle kendinizden ve ÇEVNAK’tan bahseder misiniz?

Ankara’da doğdum ve büyüdüm. 1994 yılında liseden mezun oldum. 3 sene kadar ailemle çalıştıktan sonra ABD’ye gittim. 1997 senesiydi. ABD’de 7 sene yaşadım uluslararası ticaret eğitimi aldım. Döndükten sonra bir süre daha aile şirketinde akaryakıt sektöründe devam ettim. Daha sonra İzmir Menemen’de bir geri dönüşüm fabrikasına ortak oldum. Geri dönüşüm sektörüne de başlamam böyle oldu. Sonra doğup, büyüdüğüm yerde Ankara’da geri dönüşüm işini yapmak istedim. Ambalaj kısmı ile tanıştık. Bu tesisi devraldığımız kişi Ankara’da bu işin kurucularından sayılır. Devraldığımız kişi ambalaj alanına girmem konusunda tavsiyeler verdi. 2012 yılında ÇEVNAK’ı kurdum. Aslında İzmir’deki kuruluşun Ankara uzantısıdır ama buradaki kuruluş yılı 2012’dir.

Öncelik olarak kendi toplamamızı yaparken 3 sene önce Çankaya Belediyesi ile ilk sözleşmemizi yaptık. Belediye firması olarak halen oraya hizmet vermekteyiz. Çankaya Belediyesi’nden sonra Yenimahalle ve Gölbaşı Belediyeleri ile de sözleşmelerimiz oldu. Şu anda toplama yaptığımız 20 aracımız var. 112 çalışanımızla ciddi bir istihdam sağlıyoruz. Belediyelerle birçok proje yaptık. Şimdi başka projeler arayışındayız.

2 sene önce Disan firması ile bir proje geliştirdik. Biliyorsunuz Disan firması geri dönüşüm sektöründe özellikle makine üretimi konusunda öncü firma- lardan. Ankara’da ayrıştırma tesisi olmadığını gördük ve buraya otomasyonlu bir ayrıştırma tesisi yapmaya karar verdik. Ankara’da, karışık atık çok fazladır ve konut ağırlıklıdır. Bu atıkların ayrışması en zor olanıdır. Bir sanayiden atıklarını aldığınız zaman zaten daha çok karton, naylon temellidir. Biz en zor atıkla uğraşıyoruz. Bunun haricinde belediyelerde de bu atıkların karışık olamaması için sürekli bilinçlendirme çalışmaları yapıyoruz. Makine ile alakalı birimde de şöyle bir şey oldu. Geri dönüşüm sektöründe teknolojinin önemi yeni yeni anlaşılıyor. Sektöre sonradan girmiş olmamı- za rağmen biz daha 3 sene önceden gördük. Böyle ayrışma olmaz. Atığın geri dönüşümü kalitesindendir. Düşünsenize çöple karışmış bir atığı, kartonun, kâğıdın ıslanmasından sonra bunların hiçbir şekilde verimliliği olamıyor. Biz bilinçlendiriyoruz, ayrıştırıyoruz ve yüzde 95-97 oranında kaliteli atık çıkartıyoruz. Çünkü otomasyonla yüzde 95 oranında ayrış- tırma yapabiliyoruz. Tecrübelerimizden yola çıktığımızda şunu gördük ki ilkel ayrışmada ister istemez kağıtlar kartonlarla karışabiliyordu ve küçük parçalar ortaya çıkamıyordu. Bizim buradaki otomasyon sistemimiz sayesinde biz önce kademe kademe elekler aracılığıyla büyük atıkları birbirinden ayrıştırıyoruz. Yani büyük atığı başka bir yere çekiyoruz. Böylece büyük atıklar tertemiz gelmiş oluyor. Küçük parçalar ortaya çıkıyor. Onları da büyük parçadan küçük parçaya eleye eleye ayrıştırıyoruz. Metalleri de mıknatıslarla hiç el değmeden ayrıştırabiliyoruz. Son olarak elle ayıramadığımız çok küçük parçalar da son bir kez elekten geçip başka bir yere ayrıştırılıyor. Karışık kağıtları da başka bir fabrikaya götürüyoruz. Sektöre geç girmemize rağmen 5 sene içerisinde hem belediyeler anlamında hem hizmet anlamında hem teknoloji anlamında kendimizi geliştirdik.

Şimdi de geri dönüşüm sektörüne giriyoruz. Topladığımız atıkların bir kısmını kendimiz geri dönüştürmek istiyoruz. 1 ay içerisinde de plastik atıkların geri dönüşümü ile geri dönüşüme başlayacağız. Başladıktan sonra tekrar bir katma değer katmış olacağız.

Peki atık toplama sürecini nasıl gerçekleştiriyorsunuz? Hangi atıkları topluyorsunuz?

AGED ile çalışıyoruz. Geçen sene de onlarla çalışmıştık. Vakıflardan da destekler alıyoruz, aldığımız destekleri de toplamada kullanıyoruz. Nasıl oluyor? Mesela, iç mekan kutuları dağıtıyoruz. Bugüne kadar binlerce kutu dağıtmışızdır. Böl- gede metal kumbaralarımız var. Ambalaj atıkları için özel kumbaralarımız var, sıfır atık ile ilgili yaptığımız alanlarımız var. AVM’ler olsun, askeriyeler, bölgemizdeki bakanlıklar olsun…Oralarda sıfır atık getiri merkezleri yaptık. Bizler buralarda atığın görülmesini sağlıyoruz. Eski tip, sanayi tipi konteynırların hepsinin kaldırılmasını talep ettik. Burası kentsel bir bölge, konteynırları kaldırdık hepsinin yerine sıfır atık merkezleri yaptık. Yaptığımız bu yerlere günlük araçlar gönderiyoruz. Bizim mesaimiz 8’de başlar 6’da biter. Ofislere kadar, 2 torba atık birikti- ren evlere kadar her daireye giriyoruz. Sürecimiz bu şekilde devam ediyor.

Birkaç Whatsapp grubumuz var, bize anlık istekler gelir. O bölgede en yakın araç oraya hemen sevk edilir. Böylece atıklar hiç bekletilmeden zamanında alınır. Daha sonra topladığımız atıklar buraya geliyor karışık bir halde. Biz de otomasyon sistemimizle onları ayrıştırıyoruz. Ayrıştırdıklarımızı da geri dönüşüm fabrikalarına gönderiyoruz.

Türkiye’nin en kalabalık ilçesi Çankaya’da hizmet ediyorsunuz. Burada günde, ayda ne kadar atık toplanıyor?

Firma olarak 3 tane belediyeyle anlaşmamız var. Ayda topladığımız atık yaklaşık 2500-3000 ton arası değişiyor. Dönemsel olarak bu oran tabii ki değişkenlik gösteriyor, mesela Çankaya bölgesi tüm kamu kuruluşlarının, devlet kuruluşlarının olduğu bir bölge. Okulun tatil olduğu dönemlerde, resmi tatil dönemlerinde değişiklik gösteriyor, zaten firmamızın da kuruluş amacı bu yönde. O kadar karışık bir atık var ki burada, bunları ayrıştırmanın tek yolu da yine teknolojiden geçiyor. Biz bunu başardık. Dediğim gibi yüzde 95-97 oranında atık ayrıştırabiliyoruz. 2500- 3000 bin ton atığı ayrıştırmanın top- lanması zor, ayrıştırması zor toplama kısmında değil ama ayrıştırma kısmın- da çift vardiya çalışıyoruz.

Bütün atıkları toplamak için neler yapmak lazım? Neden toplanamıyor tüm atıklar?

Atıkların toplanamama sebebi çöpe karışması. Almanya örnek verilebilir nüfusu neredeyse bizim nüfusumuz kadar. Orada atıkları toplama oranı yüzde 98. Türkiye’de ise sadece yüzde 5. Sıfır Atık Projesi ile beraber şöyle bir bilinç başladı: Biz aslında bu eğitimleri çocuk yaşta almalıydık. Atığın varlığını bilmek, atığı tanımak gibi kavramlar bizde yoktu. Çocuk yaşta başlaması gerekiyordu. Biz şu anda bu eğitimleri veriyoruz. Peki yetişkinler ne olacak? Yetişkinlerde de şöyle bir şey oldu: Devlet kurum kuruluşların hepsine sıfır atık birimi ile beraber konteynır da yerleş- tirdi. Atık alanları için destek vermeye başladı, sıfır atık alanlarının kurulması için belli meblağlarda paralar ödemeye başladı. Bize, ‘Biz ayrı ayrı kutularda atıkları biriktiriyoruz ama sen gelip tek arabayla hepsini karıştırıp gidiyorsun’ diyebilirler. Ayrı ayrı toplamayı yapabilmek için Almanya gibi her çöp için farklı araba gönderebilecek seviyeye gelmemiz gerekiyor. Böyle bir ekonomik güç zaten yok şu anda, bu daha başlangıç. Sizler atığı tanıyın, bununla başlayın. Biz tesis olarak bunun için varız. Topla- nan bu atıkları biz zaten ayrıştırıyoruz.

Şimdi kurumlardan ambalajlar toplanmaya başladı. Toplanan bu ambalajları biz zaten ayrıştırıyoruz ve herkese de sizin topladığınız atıklar ayrıştırılıyor diye de bilgi veriyoruz. Bazı kurumlar masa altından çöpleri kaldırıp koridora geri dönüşüm kutularımızdan koyduklarını söylüyorlar. Böylece çöpler azalıyor, geri dönüşüm kutularımız doluyor biz onları ayrıştırıyoruz ve böylelikle ekonomiye katkı sağlamış oluyoruz. Bu sene itibari ile bizim atık ayrıştırma oranımız yüzde onları geçecektir. Seneye oranımız daha da artacaktır. Hatta 2021’de başlayacak olan depozito sistemiyle ayrıştırma oranımız yüzde 60-70’leri geçecektir. Atığın çöpe karışmaması lazım işin temel prensibi bu. Şu an kamu kuruluşlarının hepsi bunu yapmaya başladı ama bizim evlere kadar inmemiz lazım.

Depozito sistemi ile alakalı sizin çalışmalarınız olacak mı?

Olacak. Bu sistemle alakalı nasıl bir projemiz var size onu söyleyeyim. ABD’de öğrencilik zamanımda ben bunu 22 sene önce gördüm. Biz atıkları ayrıştırıyorduk ve marketlerde bunu paraya çevirip alışverişimizden düşe- biliyorduk, bu çok maliyetli bir sistem. 2021’de depozito sisteminin geçerli kılınabilmesi için bu cihazların marketlere, sokaklara indirgenmesi lazım. Biz firma olarak bu tür cihazların depozito yani ödül sistemiyle ayrışmaya yönelik bir alanında, kendi bölgemizde AVM’lerle beraber birkaç firma ile görüşme içe- risindeyiz ve bu cihazları kendi bölgemizde yerleştirmeyi düşünüyoruz. Marketler zaten kendileri bu cihazları koyacaklar, aldıkları atıkları satabilecekler. Mevzuat bu yönde gidiyor. Muhtemelen seneye bunu oturtmuş oluruz. AGED Genel Müdürü Osman Kaytan geçen sayıda bahsetmişti. Ödül ve ceza sisteminin kesin olarak gelmesi lazım. Özellikle ödül sistemi için bazı üniversitelerin çalışmaları olduğunu biliyorum. Bazı belediyelerin de çalışmaları var. “Atığınızı toplayın çevrenize bir katkınız olsun’’ şeklinde çalışmalar yapıyorlar. Duyduğum kadarı ile bayağı atık da toplanmış.

Tesisinizin diğer tesislerden teknolojik olarak farkı ne?

Tesisimiz, Ankara’daki otomasyon sistemli ilk ayrıştırma tesisi. Atıklarımız eleklerle birbirinden ayrıldıktan sonra mıknatıslarla metalleri çekeriz. Bu işlemden sonra elle alamadığımız küçük kağıtları optik okuyucu ile belirler ve ayrıştırırız bunu da Türkiye’de ilk biz kullandık. Hatta büyük bir başarı da sağladık. Şimdi optik okuyucular üzerinde de bir çalışmamız var. Başarabilirsek bunun da her yere yayılmasını sağlamak istiyoruz ama çok ilerde bir proje şu an sadece o konuyla alakalı Ar-Ge yapıyoruz.

Peki sizce geri dönüşüm neden önemli?

Bunun bir çevre bir de ekonomik tarafı var; mesela son günlerde deniz kirliliği ve denizlere karışan plastikler ve poşetlere gelen ücret gündemde. Bunun yanında çöpe karışan ve ekonomik değeri çok yüksek olan o kadar çok atık var ki. Atıkların yüzde 5’i ayrıştırılabiliyor demiştik. Yüzde 95’i çöpe karışıyor. Hem çöp oranınız artıyor hem de çöpün de kalitesi düşüyor. Biliyorsunuz çöpten de artık enerji üretiliyor. Yüzde 95’i çöpe giden atıkların ekonomik değerinin milyarlar düzeyinde olduğu söyleniyor, bu ülke ekonomisine çok büyük bir zarar. Geri dönüşüm ekonomisi neden önemli? Çünkü gıda gibi hiç bitmeyecek aksine azalacak. Tükettiğiniz her malda ambalaj var internetten yaptığınız her alışverişin sevki bir ambalaj bir kutuyla yapılıyor. Sektör büyüyor ve dediğim gibi 7/24 üretilen bir şey bu. Siz uyur- ken bile ambalaj atığı üretiliyor.

The post ÇEVNAK GERİ DÖNÜŞÜM DE YAPACAK appeared first on Geri Dönüşüm Ekonomisi Dergisi.