AGED Araştırdı: Sokak Toplayıcılarını Yakından Tanıyalım mı?
30 Ocak 2022AGED, sokak toplayıcılarının yaşam ve çalışma koşullarını ortaya koyan bir araştırmaya imza attı. Araştırma, geri dönüşüm sektörünün önemli paydaşlarından olan atık toplayıcılarının temel sorun ve taleplerini içeriyor.
Kâğıt Geri Dönüşüm Sanayicileri Derneği(AGED) İstanbul Üniversitesi Şehir Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi iş birliği ile sokak toplayıcılarını mercek altına aldı. Sokak toplayıcılarının yaşam ve çalışma koşullarının tespiti, kamuoyunun çevre bilinci ve geri dönüşüm alışkanlıkları ile paydaşların sektör konusundaki görüşlerinin ortaya konulması için yapılan çalışma kapsamında geniş bir saha araştırması yürütüldü.
“Sokak Toplayıcılarının Sosyoekonomik Yapısı Araştırması” için 13 ilde ikamet eden sokak toplayıcıları ile görüşüldü. Araştırma kapsamında bin 628 katılımcıyla yüz yüze görüşmeler yapıldı. 10 Haziran-25 Ağustos 2021 tarihleri arasında yapılan görüşmelerde sokak toplayıcılarının yaşam ve çalışma koşulları ayrıntılı olarak incelendi. Toplum tarafından en sık rastlanan fakat en az tanınan gruplardan biri olan sokak toplayıcılarının tanınması amaçlandı. Araştırma sokak toplayıcılarının koşullarını, sorun alanlarını tespit ederek bu konuda sosyal politikaların geliştirilmesine imkân sağlayacak.
Genel bulgulara göre sokak toplayıcılarının haftanın 6 günü çalışarak aylık ortalama 2.560 TL kazandıkları hesaplandı. Katılımcıların %69,4’ünün sağlık hizmetlerinden yararlanamadığı ve yarısının ise yaptıkları işten ötürü olumsuz karşılandıkları görüldü.
Katılımcıların çoğu hem sosyal hem de ekonomik anlamda bulundukları durumun Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bünyesinde çalışma imkânıyla düzeleceğine inanmakta.
» Katılımcıların %36,9’u 18-24 yaş arası eğitim düzeyi düşük gençlerden oluşuyor.
» %94,7’si erkek, %5,3’ü kadın
» %72,4’ünün geliri 1.000-3.000 TL arasında.
» %59,7’si günlük ortalama 0-100 TL kazanıyor. » %68,6’sı sosyal yardım almıyor.
» %52’si günün 5-8 saatini yürüyerek geçiriyor. » %72,8’i Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı
» %39,8’i Suriyeli
» %6,2’si Afganistanlı
Katılımcıların %36,9’u 18-24 yaş arasında, %25,4’ü 25-34 yaş arasında, %15,8’i 35-44 yaş arasında, %9,6’sı 11-17 yaş arasında, %8,1’i 45-54 yaş arasında olduğunu belirtmiştir.
Katılımcıların eğitim durumuna bakıldığında; %73’ünün ilkokul ve altı eğitim seviyesine sahip olduğu görülmektedir. %21,5’i ortaokul, %4,8’i lise ve %0,7’si ise üniversite eğitimi aldığını belirtmiştir.
Katılımcıların %34,2’si annesi ve babasına, %22,1’i ise akrabalarına, %21,1’i ise çalışma arkadaşlarına bakmakla yükümlü olduğunu belirtmiş.
Katılımcıların %32,6’sı atık toplama işine akrabasının önerisi, %26’sı ailesinin önerisi, %17,9’u arkadaşlarının önerisi ile başladığını belirtmiştir.
Günde Kaç Saat Yürüyorsunuz?
Katılımcıların %52’si günde 5-8 saat, %24,9’u 3-5 saat yürüdüğünü belirtti. Katılımcıların genel ortalamasının 7 saat olduğu görülürken, 35-44 yaş arası katılımcıların ortalama 7,3 saat yürüdüğü görüldü.
Katılımcıların %62,7’si topladığı atıkları çöp konteynerlarından, %27,6’sı ise geri dönüşüm konteynerlarından topladığını belirtti.
Katılımcıların topladıkları atık türlerine bakıldığında ilk iki sırada kâğıt ve plastik geliyor. Kâğıt toplama oranının %68,4, plastik toplama oranının %50,9 olduğu en az ise elektronik ve cam atıkların toplandığı görüldü.
Katılımcıların %42,7’si atık toplama aracını günde 1 kere doldurabildiğini ifade ederken %40,8’i 2 kere , yüzde 14,8’I üç veya daha fazla doldurduğunu söylüyor. %56,8’i kâğıt toplama arabasını ortalama 4-6 saatte doldurduğunu belirtti. Genel ortalamaya bakıldığında ortalama 5 saatte doldurdukları görüldü.
Katılımcıların %75,9’u 1 kâğıt toplama arasındaki malzeme için 0-100 TL arası para aldığını belirtirken %22,6’sı 101-300 TL arası para aldığını dile getirdi.
Katılımcıların %37,8’i ayda ortalama 2.001-3.000 TL kazandığını belirtirken %30,7’si 1.501-2.000 TL arası kazandığını söyledi. %17,8’i ise 3.001-4.000 TL arası kazandığını belirtti.
Günlük Ortalama Ne Kadar Kazanıyorsunuz?
Katılımcıların %59,7’si günde 0-100 TL, %35,7’si 101-300 TL arasında kazandığını belirtti. Katılımcıların günlük ortalama kazançlarının 134 TL olduğu görülürken, yaşa göre incelendiğinde 18-24 yaş grubunun ortalama 159 TL kazandığı görüldü. Katılımcıların %41’i atığın karşılığını topladığı gün aldığını belirtirken %27,8’i haftada bir aldığını belirtti.
Katılımcıların atık toplama işinde yaşadığı en büyük 3 sorunun sırasıyla %52,4 ile güvencesiz çalışma koşulları, %42,3 ile çalışma şartlarından kaynaklanan sağlık sorunları, %42,2’si ise kazancın düşüklüğü olduğunu söyledi.
Katılımcıların %56,2’si işiyle alakalı neyin değiştirilmesi gerektiğini bilmediğini belirtirken en fazla beklenen değişimin “sağlık sigortası ve sağlıklı çalışma koşullarının sağlanması” olduğu görüldü. Bunu “atık fiyatlarının artması” ve “devlet güvencesiyle çalışmak” takip etti.
Katılımcıların %41,3’ü atık toplayıcılığı işine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bünyesinde, %39,9’u ise belediye bünyesinde devam etmek istediğini belirtti.
Vatandaş Nasıl Bakıyor?
Araştırmanın ikinci ayağını oluşturan kamuoyu araştırmasında ise katılımcıların geri dönüşüm alışkanlıkları, çevreye yönelik farkındalıkları ve sokak toplayıcılarına bakış açılarına yönelik bilgi edinebilmek amacıyla 13 ilde bin 720 katılımcı ile anket çalışması yürütüldü. Araştırmanın temel bulgularına göre katılımcıların geri dönüşüme yönelik bilgi düzeyinin yüksek olduğu görülse de evlerinde çöpleri ayrıştırma oranının daha düşük olduğu ortaya çıktı. Katılımcıların büyük bir çoğunluğu ödül ve teşvik edici bir sistem sayesinde geri dönüşüm alışkanlığının artacağı görüşünde. Sokak toplayıcılarına bakış açısında ise katılımcıların %46,3’ünün olumlu bir algıya sahip olduğu, %42,9’unun kararsız olduğu, %10,8’lik bir kesimin ise negatif bir algıya sahip olduğu görüldü. Katılımcıların %23,8’i sokak toplayıcılarının çevreye yarar sağladığını söylüyor. Katılımcıların %72,1’i sokak toplayıcılarının geri dönüşüme büyük oranda katkı sağladığını düşünüyor. Katılımcıların %18,2’si toplayıcıların sağlıksız ve kötü şartlarda çalıştığını, %15,6’sı çevreyi kirlettiklerini, %8,3’ü güvenilmez olduklarını söylüyor.
Sanayiciler Ne Diyor?
Araştırmanın son kısmını ise kâğıt fabrikası yetkilileri, STK’lar, kamu yetkilileri ve aracı kurumlardan oluşan 40 kişi ile yapılan görüşmeler oluşturdu. Yapılan görüşmelerde katılımcılardan yarı yapılandırılmış bir soru formu ile sokak toplayıcılarının çalışma koşullarındaki iyileşme imkânına ve uygulanan geri dönüşüm uygulamalarına yönelik görüşleri alındı. Paydaşların genel görüşü sokak toplayıcılarının kamu bünyesi altında çalışmalarına devam ederek çalışma koşullarının daha modernize edilmesini içermekte. Kamu bünyesi altına çalışmalarıyla sosyal güvenlik haklarına kavuşacağı, sağlık hizmetlerine erişimde şartların iyileşeceği düşünülmekte. Paydaşların geri dönüşüm uygulamalarına yönelik görüşleri de incelendi. Vatandaşın bilinçlendirilmesi sayesinde yerinde dönüşüm yapmanın geri dönüşümün diğer adımlarını da rahatlatıcı etkisinin olacağı düşüncesi hâkim. Genel anlamda yapılacak ödül ve hediye gibi teşviklere olumlu gözle bakılmakta.
Sokak Toplayıcıların Çalışma Koşulları Nasıl Değiştirilmeli?
Kâğıt fabrikaları yetkilileri atık toplaması konusunda bölge belirlenmesi gerektiğine işaret etti. Atık toplayıcılarının çalışma koşullarının değişiminde devlet ve belediyenin atacağı adımların gerekliliğine dikkat çeken fabrika temsilcileri tarafından atık toplayıcıların belediye kadrosuna alınabileceği önerisi sunulurken bu konuda özel sektörün de sosyal hak sağlama konusunda atacağı adımların öneminden bahsedildi.
Sokak Toplayıcıları Sisteme Nasıl Alınabilir?
Kâğıt fabrikaları yetkilileri atık toplayıcıların sisteme dâhil edilmesi hususunda devlet düzenlemeleri yapılması, atık toplayıcıların belediye kadrosuna alınması ve aynı zamanda atık toplayıcıların kullandığı el arabası gibi araçların da modernize edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Meslek odaları ya da kooperatif gibi seçeneklerin de atık toplayıcıların sisteme dâhil edilmesi konusunda yarar sağlayacağı düşünülmekte.
Geri Dönüşümde Toplanan Atık Miktarı Nasıl Artırılabilir?
Kâğıt fabrikası yetkilileri bu konuda genel olarak halkın bilinçlendirilmesine dikkat çekiyor. Halkı bilinçlendirecek çalışmalar, eğitim sisteminde geri dönüşüm hususunun vurgulanması ve halkı teşvik edici uygulamaları öneriyorlar.
Türkiye’de Kağıt Geri Dönüşümü İle İlgili Ne Düşünüyorsunuz?
Kâğıt fabrikası yetkilileri Türkiye’de kâğıt geri dönüşümünün geçmiş yıllara göre çok daha ileri bir seviyede olduğunu ifade ediyor. Bu durumun daha da geliştirilmesi ve desteklenmesi gerektiği belirtilmekte. Halka ayrıştırma konusunda verilmesi gereken eğitimin küçük yaşlarda başlanmasının önemine vurgu yapılmakta.
Türkiye Genelinde 30 Bin Toplayıcı Bulunuyor
Bu araştırmada Türkiye’de sokak toplayıcılarının tahmini sayısına yönelik bir çalışma da yapıldı. Yapılan değerlendirmeler sonucunda İstanbul’da 10.000’in, Türkiye genelinde ise 30.000’in üstünde sokak toplayıcısının olduğu tahmin edilmekte.
Araştırmanın bulguları ışığında şu önerileri geliştirmek mümkün:
» Sokak toplayıcılarının güvencesiz çalışma koşullarının iyileştirilmesi gerekli.
» Sokak toplayıcılarının sağlık hizmetlerine erişiminin önündeki engeller kaldırılmalı.
» Atık toplama işinin uzun vadeli çalışmalar gerektirdiği göz önünde bulundurularak çalışanların kamu bünyesine alınması sağlanmalı.
» Çalışma koşullarının iyileştirilmeli ve modernize edilmeli.
» Sokak toplayıcılarının mesleki statüsü sağlanmalı.
» Sokak toplayıcılarına mesleki eğitim verilmeli.
» Vatandaşların çevre ve geri dönüşüm bilinci artırılmalı.
» Atık yönetimi ve geri dönüşüm alanında ortaya çıkan döngüsel ekonomi sürecinin daha etkin, kapsayıcı ve katma değer üreten bir yapıda inşa edilmesi sağlanmalı.
Sokak toplayıcılarının sorunları, genel olarak atık yönetimi ve ekonomisi alanında yaşanan diğer sorunlar ile birleşerek kronikleşmekte ve derinleşmekte. Bu noktada ilgili tüm paydaşların bir araya gelerek, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarından biri olan “İnsana Yakışır İş” bağlamında kâğıt toplayıcılarının çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik adımları atmaları gerekir. Öte yandan atık yönetimi ve geri dönüşüm alanında ortaya çıkan döngüsel ekonomi sürecinin daha etkin, kapsayıcı ve katma değer üreten bir yapıda inşa edilmesi gereklilik arz etmekte.
- Etiketler:
- dosya haber
- sokak toplayıcıları
