Atık, Döngüsel Ekonomi Modeli İle Yönetilmeli

Marmara Belediyeler Birliği ve Kocaeli Belediye Başkanı Doç. Dr. Tahir Büyükakın, “Çevre yönetimi harcamalarının yaklaşık yüzde 66’sı belediyeler tarafından yapılıyor ve ilk sırada yüzde 43 ile atık yönetimi harcamaları geliyor. Atık yönetimini döngüsel ekonomi modeli perspektifiyle ele almamız gerekiyor” diyor. Büyükakın, “Bunu yüzde 35 ile atık su yönetimi takip ediyor. Toprak, yeraltı suyu koruma, biyolojik çeşitlilik ve peyzaj koruması ve hava kalitesi geri kalan yüzde 22’yi oluşturuyor. Atık yönetimi harcamalarının artışı oldukça dramatik 2013-2018 yılları arasında yaklaşık yüzde 65 artış var. Ancak bu harcamaların çok büyük bir kısmı cari harcamalar. Bu konuda cari – yatırım harcaması dengesini sağlamamız sürdürülebilir bir atık yönetimi açısından hayati öneme sahip.” bilgisini paylaşıyor.

Büyükakın, Sıfır Atık Yönetimi paradigmasının Türkiye için çok önemli bir fırsat oluğunu söylüyor ve bu fırsatın üreticiden tedarikçiye, belediyeden tüketiciye herkes tarafından iyi değerlendirmesi gerektiğinin altını çiziyor. Şöyle devam ediyor Büyükakın: “Sıfır Atık Yönetimi’nin ekonomik araçları günden güne şekilleniyor. GEKAP düzenlemesi bunun en işlevsel enstrümanı olarak kabul edilmeli. GEKAP kapsamında üreticilerin henüz üretim aşamasında çevre yönetim sistemini finanse etmesi fırsatını iyi değerlendirmemiz ve etkili planlama ile bu kaynağın, çevre yönetimi harcamalarını yapan taraflarca verimli kullanılmasını sağlamamız gerekiyor.” Büyükakın, bu noktada, Avrupa Atık Azaltım Haftası’na (European Week for Waste Reduction – EWWR) dikkat çekiyor ve EWWR gibi bilinç ve farkındalığa ilişkin projeler, kampanyalar ve sosyal organizasyonların atık yönetimi konusunda çok ihtiyacımız olan kamuoyu bilincini destekleyeceğini söylüyor.

Anahtar Kelime “FARKINDALIK”

Avrupa Atık Azaltım Haftası; atık azaltma, ürünün yeniden kullanımı ve maddesel geri dönüşüm stratejileri hakkında farkındalık yaratmak amacıyla başlatılılan bir proje. Bu kapsamda Azalt (Reduce), Yeniden Kullan (Reuse), Geri Dönüştür (Recycling) ve Avrupa’yı Temizleyelim (Let’s Clean up Europe) olmak üzere dört temel faaliyet teması belirlenmiş durumda. İlk olarak Avrupa Komisyonu’nun LIFE+ programı (2009-2017) kapsamında başlatılan EWWR, haziran 2017’den bu yana EWWR Yönetim Kurulunu oluşturan AB’de faaliyet gösteren 12 kurum tarafından yürütülüyor. Birçok ülke de koordinatörlük düzeyinde katkı sağlıyor. Marmara Belediyeler Birliği de EWWR’nin Türkiye Koordinatörü olarak görev aldı. Büyükakın, EWWR’nin beklenen etkileri ve hedeflerinin oldukça iddialı olduğunu ifade ediyor. “Anahtar kelime farkındalık” derken, hedefleri şöyle sıralıyor: “Atık yönetimi hiyerarşisinin en tepesinde bulunan 3R (Reduce-Reuse-Recycle) konusunda ve ülkelerin atık yönetimi politikaları hususunda farkındalık oluşturmak; bu farkındalığın katılımcı bir yöntemle oluşturulması ile etki gücünü artırmak; farkındalığın bir odaklanma davranışına dönüşerek, azaltma, yeniden kullanma, geri dönüşüm ve geri kazanım perspektifinde sürdürülebilir bir üretim ve tüketim bilincini aşılamak. Odaklı iletişim araçları ve proje döngüsü yönetimi aracılığıyla EWWR paydaşlarının kurumsal/iletişim kapasitelerini güçlendirmek.” Büyükakın, sürece dair ayrıca şu bilgileri paylaşıyor:

“Atık yönetimi, beraberinde düşünülmesi gereken kaynak yönetimi bileşeni ile birlikte çevre yönetimi disiplinini meydana getiriyor. Atık yönetimini döngüsel ekonomi modeli perspektifiyle ele almamız gerekiyor. Tıpkı EWWR eylem temalarında da vurgulandığı gibi, atık yönetimi hiyerarşisinin en tepesini oluşturan 4 basamağın tamamı sürdürülebilir bir üretim unsuru aynı zamanda. Atık yönetimi, ürün tasarımından başlıyor. Tasarım, o ürünün işlevselliğini çok uzun süre korumasını, fiziksel olarak dayanıklı olmasını gerektiriyor. Asıl işlev ömrü bitince, ürünün başka işlevlerde kullanılması mümkün olabilmeli. Geri dönüşümü olası malzemeler tercih edilmeli ve en nihayetinde geri kazanıldığında enerji eldesi mümkün olacak bileşenlerden oluşmalı.”

Belediyelerin Sorumluluğu Büyük

Atık yönetiminin hem finansal hem de operasyonel sorumluluğunun çok büyük oranda belediyelerin omzunda olduğunu kaydeden Büyükakın, “Belediyelerin atık azaltım odaklı stratejik hedefler belirlemesi çok önemli. Belediye atığı dediğimiz ve çok çeşitli atık türlerinden oluşan atık kompozisyonu, mümkün mertebe türlerine göre ayrılarak toplandığı ölçüde başarılı olabiliriz. Yani bir belediyenin ambalaj atığı toplama hedefi ya da elektronik atık toplama hedefi belirlemesi, aynı zamanda atık azaltım hedefi belirlemesi anlamına geliyor. Bu hedeflerin performans programlarında yer alacak ölçütlerle kayıt altına alınması, sonrasında da performans raporlarında şeffaf bir şekilde izlenmesi gerekiyor. Bu konuda belediyelerin kapasitelerini güçlendirmesi çok önemli.” diyor.