Bilinçli Vatandaş Sürdürülebilir Gelecek

Akdeniz Belediyeler Birliği, 78 üye belediyesi olan bir kamu kuruluşu. Birlik, belediyeler arası koordinasyon sağlanması, beldelerin tanıtımına öncülük ve ortaklık edilmesi, eğitim programları uygulanması gibi birçok faaliyet yürütüyor. ABB Genel Sekreteri Süreyya İşeri ile atık yönetimi, geri dönüşüm ve sıfır atık ile ilgili birliğin politikalarını konuştuk.

Akdeniz’de yürütülen geri dönüşüm ve sıfır atık çalışmalarından bahsedebilir misiniz? Önceki dönemlere kıyasla atık üretimi, atık toplama, geri dönüşüm oranlarında ne gibi değişiklikler oldu?

Akdeniz Belediyeler Birliği olarak, üyelerimizin ihtiyaçlarına yönelik çalışmalar yapmaya ve projeler geliştirmeye çalışmaktayız. Birlik kapsamında gerçekleştirdiğimiz saha çalışmaları sonucu tespit ettiğimiz sorunlara yönelik bilgilendirmelerde bulunarak, deneyim paylaşımlarını sağlamaktayız. Elbette ki önceki dönemlere kıyasla atık üretimi, atık toplama ve geri dönüşümde büyük ilerlemeler kaydedilmektedir ve bu konu birlik çalışma alanlarımız arasında önceliklidir. Vatandaş sürdürülebilir gelecek adına daha bilinçli ve farkındalık da artmış durumda. Bu konuda yerel yönetimlerimiz ellerinden gelen gayreti göstermekte, stratejik planlarında yer vermekte, bütünsel yaklaşım geliştirmekte, projeler yapmakta, bilinçlendirme toplantıları düzenlemekte ve iyi uygulamalara yönelik çalışmalar ortaya çıkarmaktalar. Devletimiz bu konuda gereken hassasiyeti gerek basın yoluyla gerek iyi uygulama örneklerini yaygınlaştırmakla aynı zamanda maddi olarak da desteklemektedir.

Atık konusu, tüm insanlığın sorumluluğu olmakla birlikte, günümüzde daha çok kentleri yöneten yerel yönetimlerin ve belediyelerin sorumluluğunda bulunmaktadır. Kentsel katı atık miktarı; nüfus artışı, sanayileşme ve hızlı şehirleşmeye bağlı olarak dünyada ve ülkemizde sürekli yükselen bir ivme göstermektedir.

Katı atıkların toplanması, uzaklaştırılması ve bertaraf edilmesi yerel yönetimlerin sorumluluk alanına girmektedir. Bu hizmetlerin sunulması bütüncül yaklaşımı gerektirmektedir. Sonuçta bu bir takım oyunu; yerel yönetimler–hükümetimiz–vatandaş işbirliği sonucunda başarı kaçınılmazdır.

Belediyeler sıfır atık ve geri dönüşüm konularında ne kadar inisiyatif alabiliyorlar? Hangi konularda yetkilendirilmeye ihtiyaçları var? Birlik bu konularda ne tür adımlar atıyor?

31.12.2014 tarihli ve 29222 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Getirme Merkezi Tebliği hükümleri doğrultusunda 1. Sınıf Atık Getirme Merkezi yer tespitinin yapılarak kurulumunun tamamlanması gerektiğinden, getirme merkezleri ile ilgili bilgilere yer verilir.

Çevre Mevzuatı kapsamında yayımlanan Atık Yönetimi Yönetmeliği, Avrupa Birliği (AB) mevzuatlarına uyum çerçevesinde 19.11.2008 tarihli ve 2008/98/ AT sayılı atık hakkında Avrupa Parlamentosu ve Konsey Direktifi, 3.5.2000 tarihli ve 2000/532/AT sayılı Atık Listesi Oluşturulması Hakkında Komisyon Kararı dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Belediyeler konusunda Atık Yönetimi Yönetmeliği’nde “Belediye atıklarının hacminin azaltılması, kısmen enerji veya maddesel geri kazanımının sağlanması ve nihai bertarafı amacıyla çevre ile uyumlu fiziksel, kimyasal, biyolojik veya termal teknolojilerin kullanılması esastır.” ifadeleri yer almaktadır. Ancak süreç daha makro düzeyde ve bütünsel olarak ele alınmalıdır. Artan tüketim miktarı ile birlikte artan atık miktarının yol açtığı çevresel, ekonomik ve sosyal sorunları ortadan kaldırmanın tek çözüm yolu, atık yönetiminin en iyi şekilde yapılmasıdır.

Birçok kurum-kuruluşta sıfır atık yönetim sisteminin uygulanmasına başlanmış olup biriktirilen atıkların sistemli bir şekilde toplanması uygulamanın verimliliği açısından önem arz etmekte olduğundan, entegre yaklaşımla bütün atıkları içeren kaynağında ayrı toplama sisteminin kurulmasına ilişkin bilgilere yer veriliyor. Biz de bu kapsamda; bilinçlendirme ve farkındalık çalışmalarına odaklandık ve özellikle de Sıfır Atık Projesi kapsamında farkındalığı artırmak ve vatandaşlarımızın proje hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmelerini sağlamak adına hedef kitlelere yönelik eğitim, toplantı ve çeşitli organizasyonların yapılması, uygulamanın her daim canlı tutulması, farkındalık çalışmalarının yürütülmesine ilişkin bilgilere yer vermekte ve desteklemekteyiz.

Belediyelerin en çok ihtiyaç duydukları konular göz önünde bulundurularak hazırlanan program; belediye başkanlarının, başkan yardımcılarının, genel sekreterlerin izleyeceği ve Belediye Mali, Satın Alma ve Fen İşleri Birim Amirlerinin izleyeceği farklı oturumlar şeklinde düzenlenmekte ve veriler hazırlanmaktadır.

Bölgenizde atık toplama, depolama ve geri dönüşüm oranları nedir?

Artan dünya nüfusu ve yaşam standartlarının yükselmesi, atık hacminde ve atık kompozisyonlarında değişimlere sebep olmaktadır. Bu, oluşan atık miktarının azaltılması ve bertarafı için sürdürülebilir bir atık yönetimi gerektirmektedir. Akdeniz Bölgesi ölçeğinde konuyu ele alacak olursak, Akdeniz’deki atıkların %95’ini plastik maddeler oluşturuyor. Akdeniz’de bir kilometrekarede 5 milimetreden küçük 1,25 milyon plastik parça bulunuyor. Dünyanın en çok ziyaret edilen bölgelerinden biri olan Akdeniz’in aşırı plastik kullanımı, yetersiz atık yönetimi ve yoğun kitle turizmi nedeni ile ciddi risklerle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor.

Akdeniz’e en çok plastik atık Türkiye’den atılıyor (günde 144 ton). Halen üretilen yaklaşık 31 milyon ton evsel atık, %90 oranında depolanarak bertaraf edilmekte olup toplanan atıkların sadece %9,8’i geri dönüşüme gönderilmektedir. Bu bağlamda projelerin arttırılarak atıkların geri dönüşüme katkı sağlayabilmesi için bilinçlendirme çalışmalarının ve yaptırımların biraz daha katı kurallarla yapılmasının önemini ortaya koyuyor.

Üye belediyelerimize il bazında baktığımızda, atık hizmeti verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı %98’dir. Atık su arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye nüfusunun toplam belediye nüfusuna oranı %75-80 arasındadır. Akdeniz kıyılarını ziyaret eden turistler ise atıkların her yıl %40 artmasına neden oluyor. Üye belediyelerimizin çevre sağlığı bakımından büyük önem taşıyan katı atık bertarafı konusundaki durumlarını ortaya koymak adına kullandıkları katı atık bertaraf yöntemi araştırılmış ve elde edilen verilere göre büyük bir kesiminin katı atık yöntemi olarak ‘vahşi döküm’ yöntemini kullandıkları görülmüştür. Bu konuda yapılan sempozyumlar ve ortak çalışmalar sonucunda, birçok belediyenin birlikler kurarak veya birkaç belediye birleşerek katı atık depolama tesisi kurmaya başladığı ve geri dönüşüm adına geniş çaplı olarak çalışmalarına başladığı görülmektedir.

Geri dönüşüm ve sıfır atık konusunda birliğiniz ne gibi çalışmalar gerçekleştiriyor?

Akdeniz Belediyeler Birliği olarak; yerel yönetimlerimizin her alanında, üye belediyelerimizin gelişim süreçlerine, başarıya ulaşmalarına katkı koymak amacıyla önemli bir sorumluluğun sahibi olduğumuzu biliyoruz. Ancak başarı, hep birlikte, toplumun tüm kesimlerinin katılım ve desteği ile mümkündür. Biz de belediyelerin yetki ve kaynaklarını geliştirerek etkin ve verimli hizmet sunmaları için, Birlik olarak bilgi desteği sağlamayı, iyi uygulamaların yaygınlaştırılması için çaba göstermeyi, bu alanda yapılacak hukuki ve idari düzenlemelere görüş vererek katkı sağlamaktayız.