SIFIR ATIK HEDEFİNE ULAŞMAK İÇİN ATILMASI GEREKEN ADIMLAR

6 Mayıs 2024

SERHAN MADEN-SIFIR ATIK UZMANI

KÂĞIT GERİ DÖNÜŞÜM SANAYİİ:

Türkiye kağıt sanayiinin üretim kapasitesi 5 milyon tona ulaşmıştır.

4 yıl içerisinde söz konusu tonaj, yeni yatırımlar ve kapasite artışlarıyla üretim kapasitesi 8 milyon tonu aşacaktır. 12 milyar dolar aktif büyüklüğe sahip sektörün, 2030’da 10 milyon ton üretim kapasitesine ulaşması bekleniyor. Kağıt sanayii, 2021 yılında geri dönüşümlük kağıt kullanarak 80 milyon adet ağacın kesilmesini önlemiştir. Geri dönüşümlük kağıt toplanma miktarı Türkiye’de yaklaşık 3.5 milyon tondur.

Kağıt sanayiinin ülke içerisinden ihtiyaç duyduğu geri dönüşümlük kağıt türü daha çok oluklu mukavva hurdasının toplanma oranı %85 gibi doğal bir geri kazanım üst limitine ulaşmıştır. Dolayısıyla, sanayiinin ihtiyaç duyduğu ham maddeyi ithal etmekten başka bir seçeneği yoktur.

PLASTİK GERİ DÖNÜŞÜM SANAYİİ:

Türkiye, yıllık 9.5 milyon ton üretimle Avrupa’da 14.4 milyon ton üretim yapan Almanya’dan sonra ikinci büyük plastik üreticisi konumundadır. 2020’de plastik mamul ihracatı 2.3 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve ülkemize 5.5 milyar dolarlık bir girdi sağlanmıştır.

METAL GERİ DÖNÜŞÜM SANAYİİ:

1980’den sonra ithal ikame sistemi ile birlikte Türk çelik sektörü ihracatta büyük bir patlama gerçekleştirmiştir. 2001 yılında ülkemiz en büyük 10 çelik üreticisinden biriydi.

Sektör, 2001-2011 arası dönemde Çin ve Hindistan’dan sonra en hızlı büyüyen üreticilerden biri oldu. Türkiye yıllık 40 milyon ton üretimiyle Avrupa’nın en büyük ve dünyanın 7. büyük çelik üreticisi konumundadır.

SIFIR ATIK İçin Kısıtlamanın Kaldırılması Önem Taşıyor

Geri dönüşüm sanayii, 3 Eylül 2020’de yapılan yasal bir düzenleme ile ihtiyaç duyduğu geri dönüşümlük ham maddesinin sadece %50’sini ülke dışından temin edebiliyor. Bu durum, geri dönüşümlük atıktan mamul üretip ihracat yapmak için yapılan dev yatırımları atıl hale getirme tehlikesi taşımaktadır. Dolayısıyla, benzeri hiçbir gelişmiş ülkede bulunmayan söz konusu kısıtlamanın bir an önce kaldırılması, sıfır atık hedefine ulaşmak için ve geri dönüşüm sanayiinin serpilip gelişmesi için zaruret taşımaktadır.

ÇAĞI YAKALAMAK İÇİN SADECE YENİ MAKİNELERE TEŞVİK ŞART

Ülkemizde kâğıt üretiminin ve ihracatının artması bu sektöre dev şirketlerin girmesini beraberinde getirdi. Bunların yanında orta ölçekli birçok firma da kâğıt üretimine yatırım yapmıştır. Bu yatırımlar özellikle sıfır makineden çok ikinci el, ömrünü tamamlamış veya verimliği çok düşmüş makineler olup zaman içerisinde yüksek maliyetli kâğıt üretimi yapmalarını beraberinde getirmiştir. 2000’li yılların başında ikinci el olarak gelen makineler o günün şartlarında ihtiyaçları karşılarken şu an dünyada yaşanan ekonomik krizler ve alım gü- cündeki düşüşler sonrası mevcut kâğıt üretim teknolojileri ve üretim maliyetleri ile rekabet edemez duruma gelmişlerdir.

Bunlara ilaveten Türkiye’nin geri dönüşümlük kağıt ithalat pazarı, hem kalite farkı hem de yakınlık ve kapasite durumundan dolayı Avrupa’dır. Avrupa’da yakın zamanda geri dönüşümlük ham madde (plastik, kağıt, cam ve metal) ihracatını yasaklamaya yönelik girişimler gündemdedir. İki sene içerisinde bu yasağın gelmesine kesin gözüyle bakılmaktadır.

Özetle, 30-40 yıl öncesi teknolojilerle çalışan, yüksek maliyetli ve düşük kaliteli kâğıt üretmekle kalmayıp çevre konusunda çağın gerisinde teknolojiye sahip bu makinelere yatırım yapmak asla sürdürülebilir değildir. Eski teknolojiyi kullanan söz konusu makinelere yapılan yatırımlar ülkemiz için çok ciddi borçlanmaya neden olacaktır. Bu makineler, son teknolojiyi kullanan kâğıt makineleri ile asla rekabet edemeyecek ve devreye girdikten kısa bir süre sonra maliyetler ve pazardaki rekabet gücünün artması nedeniyle birçoğu kapanma noktasına gelecektir.

Avrupa çok hızlı, yüksek kapasiteli, günün rekabet gücüne uygun kalitede ve maliyette ürün üreten ve tamamen çevreci kâğıt makinelerine yatırım yaparken dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmeyi hedefleyen ülkemiz, Avrupa’nın makine hurdalığına dönmemelidir.

Bundan sonraki süreçte, çok daha bilinçli ve yatırımın yapıldığı sektör bazında tecrübesi yüksek uzmanlar tarafından hazırlanan projeler incelenmelidir. Sadece kağıt sektöründe değil bütün diğer sektörlerde de yeni makinaları içeren yatırımlara teşvik ve onay verilmesi gerekmektedir.

SIFIR ATIK HEDEFİ İÇİN NELER YAPILMALI?

2017 yılında başlayan Sıfır Atık Projesi’nin adının ifade ettiği gibi sıfır atık hedefine ulaşılabilmesi için birçok yeni mevzuat yapılmalı ve bu proje seferberlik halinde ele alınmalıdır. Sıfır Atık Projesi, dönüşebilen atıkların geri kazanılması için birçok önemli katkılar sağlamıştır. Bununla birlikte, yapılan çalışmaların ne kadar verimli olduğunu anlamak için sokaklardaki çöp konteynerinin içerisine bakmak veya sayısal olarak durumu görmek istiyorsak belediyelerin depolama sahalarına götürdüğü çöp miktarının azalıp azalmadığına bakmak yeterlidir. Sıfır atık sistemine girilen toplama miktarları, geri dönüşüm tesislerinin topladığı miktarlar artmış görünse de çöp depolama sahalarına giden atıkların azalmadığı, belediye çöp ihalelerinde, hakedişlerde ve depolama sahası kabul edilen atık miktarında net olarak görülmektedir. Bu durumu değiştirmek için 3 alanda düzenlemelerin acilen yapılması gerekmektedir:

1. Sahada yapılacak değişiklikler
2. Mevzuatta yapılacak değişiklikler
3. Dış etken analizi


Sahada Yapılması Gereken Değişiklikler:

• Sıfır Atık konusunda hane halkını (kapı kapı) bilgilendirme ve farkındalık oluşturma çalışmaları, Çevre Ajansı’nın desteğiyle belediyeler üzerinden gerçekleştirilmelidir. Her belediyede (en az) 8 kişilik bilgilendirme ekibi düzenli olarak Sıfır Atık ve toplama günleri hakkında bilgilendirme faaliyetlerini yürütmelidir.

• Okullar, çevre mühendisliği bölümlerinden ve öğrencilerinden, bulundukları bölgede Sıfır Atık eğitimleri vermeleri talebinde bulunmalıdır.

• Belediye ile koordineli olarak tüm ilk ve ortaokullar çevre bilinci ve geri dönüşüm eğitimi sınıf sınıf verilmelidir. (Bir kişi sınıfa geri dönüşüm kutusu ile girip bilgilendirme yaparak diğer sınıfa geçmelidir.)

• Ayrı toplamanın devamlılığı sağlanmalıdır. Türkiye genelinde tüm hane halkı, belirlenmiş olan günlerde geri dönüşebilen atıklarını kapı önüne çıkartması gerektiğini bilmelidir. Haftada 3 gün çöp 3 gün geri dönüşebilen atık toplama günü standart olarak belirlenmelidir. Kamu spotları ile bu uygulamanın yapılacağı ilan edilmeli ve mobil uygulama/sms ile de desteklenmelidir. Her çöp konteyneri yanına mutlaka geri dönüşüm konteyneri eklenmelidir. Kaba kuvvete (vandalizme) dayanıklı, tamburlu sistemi olan konteynerler tercih edilmelidir.

• Sokaklara yerleştirilen konteynerler mutlaka belirlenen apartman, konut veya iş yerine ait olacak (zimmetlenecek) şekilde belediyeler tarafından planlanmalıdır.

• Geri dönüşebilir atıkların aslında atık değil ham madde olduğu artık bilinmektedir. AGED’in İstanbul’daki iki okulda hayata geçirdiği pilot DönüştürCem Projesi ile hane halkı ve öğrenciler atıkları ayrı toplayıp okula getirerek karşılığında para puan kazanmakta. Bu sayede hem dönüşebilir atıkları taşıma için emisyon azalacak hem de atık toplayan hane halkı bütçesine fayda sağlanacağı için toplama teşvik edilecektir (ilkokul ve camiler bu proje için rezerv alan olabilir).

• Dönüşebilen atıkları ayrı toplamak kanuni zorunluluk olmalıdır. Belirlenen geri dönüşüm günleri haricinde çöp çıkaranlara belediyelerin cezai işlem uygulaması, bu işin olmazsa olmazıdır. Gönüllülük esası ile geri dönüşüm ve sıfır atık sistemine katılımın %10’un üzerine çıktığı hiçbir çalışmaya rastlanmamıştır.

Mevzuat Konusunda Yapılması Gereken Değişiklikler:

• Geri dönüşüm sistemini desteklemek üzere toplanan Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) bedellerinin toplanmaya başlamasıyla piyasaya süren firmalardan çevre için kullanabilecek ciddi bir gelir kaydedilmektedir. Ancak bu gelirin Sıfır Atık Sistemini finansal olarak nasıl destekleyeceği kurgulanmamıştır. Belediyelerin geri dönüşüm konteyneri, eğitim, toplama maliyetlerini destekleyecek bir kurgunun mevzuatta mutlaka yer alması gerekmektedir.

• Toplama sisteminde yer alan şirketler GEKAP’tan destek almalıdır. Belediyelere bağlı olarak faaliyet gösteren söz konusu Toplama Ayırma Tesisi (TAT) lisanslı firmalar, çöp hacminin azaltılmasını sağlayarak çöp toplama maliyetlerinden tasarruf edilmesini sağlayacaktır. Bunun yanında, topladıkları dönüşebilen atıkları satabilecekler. Yani üç yönlü bir gelir kaynağı söz konusu olacaktır.

-GEKAP’tan alınacak teşvikler
-Çöp hacminin azalmasından kaynaklı tasarruf

-Elde edilen dönüşebilen atıkların satışından elde edilecek kaynak

• Sıfır Atık Sistemi, dönüşebilen atıkların, mevzuata göre ayrı toplanmasını öngörmektedir. Ancak saha operasyonları bunu yapacak kabiliyette değildir. Atıkları 4 grupta toplama zorunlu hale gelmelidir.

Bunlar:

1. Dönüşebilen kağıt atıklar,

2. Dönüşebilen plastik ve metal atıklar,

3. Kompost edilebilir gıda ve yeşil alan atıkları,

4. Geri dönüşemeyen atıklar (çöp) ayrı olarak toplanmalıdır.

• Cam ve pet şişeler mutlaka depozitolu sistemle toplanmalıdır. Bu konuda TÜDİS kapsamında yürütülen bir çalışma hâlihazırda bulunmaktadır.

• Piyasaya ambalajlı ürün süren firmalara, söz konusu ambalajlarda en az %30 oranında geri dönüşümden elde edilmiş ham madde kullanma zorunluluğu getirilmeli ve bu oranlar Çevre Ajansı tarafından takip edilip denetlenmelidir.

• İngı̇ltere 1 Nisan 2022’de yürürlüğe giren bir yasayla, ürünlerinde yıllık 10 ton ve üzeri plastik ambalaj kullanan şirketlerin ton başı £200 (pound) ödemesini öngören bir düzenleme yapmıştır. Eğer kullandığınız plastik ambalaj içinde en az %30 geri dönüşümden elde edilmiş plastik kullanılmışsa vergiden muaf tutuluyorsunuz.

• Tehlikesiz Atık Toplama Ayrıştırma tesisleri belediyelerden toplanmış dönüşebilen atıkları yıllık kapasitelerinin en az %15’i oranında ayrıştırmakla yükümlü kılınabilir. Bu sayede Türkiye’de ayrıştırma sistemi olmayan belediyeler kolayca lisanslı firmalar ile anlaşabilir.

• Dönüşebilen atıkları toplama işini belediyeler çöp toplama işi ile birlikte ihale etmelidir. Bunun mevzuata uygun hale getirilmesi sağlanmalıdır. Online belediye atık toplama sistemi oluşturularak belediye araç, ekipman, çalışan ve atık miktarı anlık (gerçek zamanlı) takip edilmelidir.

• Çevre Ajansı’nda mutlaka çevre ve atık yönetimi sektöründe en az 10 yıl tecrübeli çevre mühendisleri istihdam edilmeli. İlgili sektör kuruluşlarından yetkin kişilerden oluşan bir denetleme mekanizması oluşturulmalıdır. Atık yönetiminin, belediyelerde çoğu zaman atık yönetim tecrübesi olmayan kişilere bırakılması problemin temelini oluşturmaktadır. Sıfır atık müdürlükleri kurulmalı ve bu birimlere müdür atanırken çevre mühendisi olma şartı yanında atık yönetiminde 5-10 yıl arası tecrübe şartı aranmalıdır.

• Yetkilendirilmiş kuruluşların Çevre Ajansı yönetiminde yer alabileceği şekilde mevzuat düzenlemesine gidilmelidir. Böylece bu kuruluşların sektörel ve saha tecrübelerinin ivedilikle Çevre Ajansı’na aktarılması sağlanmalıdır.

• Tehlikesiz atık ayrıştıran kuruluşlarda, geri dönüşüm tesislerinde ve belediyelerde mutlaka atık yönetiminden sorumlu çevre mühendisi görevlendirme şartı getirilmelidir. Bu konu danışmanlık ile doğru bir şekilde yönetilememektedir.

• Hane halkı ve belediye toplamalarında ödül ve ceza yöntemi mevzuatta yer almalıdır.

• Belediyelere ait katı atık bertaraf tesisleri, sistemin işlemesini sağlayacak en önemli noktalardandır. Bu tesislere gelen hiçbir çöp kamyonu, bugüne kadar içinde geri dönüşebilir atık olduğu gerekçesiyle ne cezalandırılmıştır ne de geri gönderilmiştir. Bu konuda uygulanabilir bir sistem kurgulanmalıdır.

• Kapsamlı yönetmeliklerin yürürlükte olmasına rağmen bu yönetmeliklerde yer alan konuların denetlenememesi en büyük problemlerden biridir.

• Denetim mekanizmasının verimli işlemesi için yetkilendirilmiş kuruluşlar kontrol ve raporlama yapabilir.

Dış Etken Analizi

• Sokak toplayıcıları ve bunların dönüşebilen atıkları götürdüğü ara depolar sistemin istenmeyen bir parçası haline gelmiştir. Bu noktada ara depoların belirli mevzuat şartları ile atık toplanabileceği bir statü kazandırılması ve bu noktalara halkın da atığını getirip satabileceği bir alan oluşturulması sağlanabilir. Sokak toplayıcıları için de bu depolara kayıt yaptırma şartı getirilebilir.

• Belediyelerden, her yıl üniversitelerin çevre mühendisliği bölümü tarafından yapılmış atık karakterizasyonu ve atık yönetim planı talep edilmelidir. Gelişim ve ilerleme durumu bu şekilde daha iyi takip edilebilecektir.

• Şehir ve bölge planlama bölümleri ile atık toplama noktalarının yer seçim kriterleri oluşturulmalı. Şehir planlarımızda mutlaka geri dönüşüm merkezleri, çöp ve geri dönüşüm konteyner yerleri, atık ayrıştırma tesisleri ve atık depolama tesislerinin yerleri işaretlenmelidir.

• Belediyeler toplanan çöp miktarı üzerinden bir hakediş ve ihale bedeli oluşturmaktadır. Bu sistem bazı belediyelerde araç, çalışan sayısı, toplama noktası sayısı gibi atıktan bağımsız hesaplanırken bazılarında eski usul atık miktarı üzerinden hesaplanmaktadır. Bu da atık ayrıştırma ve sıfır atık sistemine zarar vermektedir.

• Belediye atıklarının neredeyse yarısını oluşturan organik/gıda atıklarını azaltmak büyük önem taşımaktadır. Dünya genelinde birçok ülke gıda atıkları ile ilgili pilot uygulamalar yapmaktadır. Hal, market, kasap, catering gibi gıda artıklarının yoğun oluştuğu yerler için zorunlu ayrı toplama sistemi getirilmelidir. Ayrıca hane halkı için şehir içi yeşil alanlarda ufak kompost alanları oluşturulabilir. Organik atıklarını ayrıştırıp getirene kompost toprağı, bitki ve para puan gibi teşvikler uygulanarak depolama alanına taşınacak atık miktarı ciddi oranda azaltılabilir.

Dünyada sıfır atık ve geri dönüşüm konusunda örnek çalışmalar

• ÖNLEME: Mevcut ürünlerin onarılması ve yeniden kullanılması, atıkların azaltılmasında geri dönüşüm kadar faydalı olabilirken gereksiz atıkların önlenmesi yoluyla toplam tüketim azalır.

• GERİ DÖNÜŞÜM: Maddesel geri dönüşüm ve kompost oranlarını içeren ve kentlerde oluşan atıkların ayrı toplanması ile geri dönüşebilir atıkların ekonomiye kazandırılmasıdır.

•GIDA ATIKLARI: Şehirlerde oluşan gıda atıkları ayrı toplanması ve gıda israfının azaltılması amaçlamaktadır. Gıda atıklarının ayrı toplanması ve geri dönüştürülmesidir.

• GERİ KAZANIM: Yanabilir atıkların deponi sahaları yerine enerji geri kazanımı için yakılmasını ifade eder.

• BERTARAF: Atıkların nihaî berteraf için düzenli depolama sahalarına gömülmesidir.

ÖNLEME

• Mevcut ürünlerin tamir edilmesi ve tekrar kullanılması, atıkların azaltılmasında geri dönüşüm kadar faydalı olabilir. Genel tüketimin azaltılması ile bertarafa gidecek miktarın azalmasını sağlar. Bir ürünün geri dönüşüme gönderilmesi hâlâ kullanılabilir ürünün kaybı anlamına gelir. Bu özellikle elektronik aletler, kıyafetler ve mobilyalar için geçerlidir.

• Londra’da pandemi döneminde çocukların tablete erişimi konusunda eski tabletlerin tekrar kullanılabilir duruma getirilerek dağıtılması sağlanmıştır. Eski elektronik atıkların tamirini yapan kâr amacı gütmeyen bir kurum sürekli hizmet vermektedir.

• Londra’da Freecycle (serbest döngü) programı ile benzer şekilde elektronik, mobilya gibi ürünler tamir edilerek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmaktadır.

• Paris, tekrar kullanılabilir atıklara bir şans daha vermek için 14 bölgede oluşturduğu yeniden kullanım ve eğitim merkezleri ile atıkların tekrar değerlendirilmesini sağlamaktadır.

• New York tek kullanımlık plastik bardak, tabak, çatal gibi ürünlerin kullanımını 1 Ocak 2019 tarihi itibariyle yasaklamıştır.

GERİ DÖNÜŞÜM

• Atıkların maddesel geri dönüşümü yani yeniden yarı mamul ve mamul elde edilmesi oranları Londra’da %33 civarında sabit kalmıştır. Bu oran hem Avrupa hem de İngiltere ortalamasının altında kalmaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden biri, Londra nüfusunun %50’den fazlasının apartmanlarda yaşamasıdır. Ulaşım ve erişimin zor olması da geri dönüşüme olan ilgiliyi düşürmektedir. Londra Re-London projesi ile apartman sakinleri için daha ulaşılabilir bir geri dönüşüm sistemi için proje başlatmıştır.

• Tokyo’da atıklar; yanabilir, yanmaz, geri kazanılabilir ve iri hacimli olmak üzere 4 ayrı kategoride toplanarak ilgili ara işlem tesislerine taşınmaktadır.

• 2016 sonrasında Paris genelindeki konutların yaklaşık %85’ine ayrı toplama ekipmanları yerleştirilmiştir. Paris caddelerinde her 150 metrede bir ayrıca cam atık kutuları bulunmaktadır. 2017 sonrasında bazı düzenli konut alanlarında kahverengi kovalar ile kompost edilebilir atıklar ayrı toplanmaya başlamıştır.

• New York’ta, geri dönüşebilir atıklarla ilgili iki yöntem kullanılmaktadır. Plastik, metal, cam ve içecek ambalajları bir konteynerde, kağıt ve kartonlar ayrı bir konteynerde biriktirilmektedir. Poşetle toplama yapılan bölgelerde geri dönüşebilir atıklar için şeffaf torbalar, değerlendirilemeyen atıklar için siyah torbalar kullanılmaktadır.

GIDA ATIKLARI

• Londra Belediyesi gıda israfını 2030 yılına kadar %50 oranında azaltılmasını hedeflemiştir. Gıda atıkları şu anda her evden ayrı olarak toplanamamaktadır. Londra’da her yıl yaklaşık 1,5 ila 1,75 milyon ton gıda atığı oluşmaktadır. Londra’da 4 ilçe gıda atıklarını ayrı toplamayı denemektedir. Ayrıca bazı sosyal girişimler de oluşmuştur. ODDBOX, tüketim tarihi yaklaşan meyve sebzeleri indirimli ya da bedelsiz ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını sağlamaktadır. Ayrıca gıda yardımlaşma programları ile fazla gıdaların paylaşılması hedeflenmektedir. Londra’nın Southfields bölgesinde başlanan pilot uygulama ile evlere dağıtılan gıda atık kutuları hafta bir gün toplanmaktadır. Ayrı toplanan bu gıda atıkları anaerobik ayrıştırma ile biyogaz üretiminde kullanılmaktadır.

• Tokyo gıdalarının %3 haricini dışardan getirmekte ve bu gıdaların büyük kısmı tüketilmeden atılmaktadır. Tokyo’da bu durumu düzeltmek için gıda bankaları kurulmasına rağmen iyi tanıtılmaması sebebiyle düşük verimli çalışmaktadır.

• Paris, süpermarketlerde satılamayan yiyecekleri, topluluklara ücretsiz dağıtıyor. Bunun için gerekli lojistik, mutfak ekipmanı ve diğer malzemelerle donatmak için her biri 500.000 avro sübvansiyon alacak 19 kar amacı gütmeyen kuruluş seçilmiştir.

• New York’ta organik atık toplama programı ile gıda atıkları ayrı toplanarak çöpten gaz elde edilmesi için kurulan tesislere taşınır. 3.5 milyon kişi bu hizmetten yararlanmaktadır.

GERİ KAZANIM

• Yakma; atık yakma kapasitesinin fazlasının döngüsel ekonominin gelişimini engelleyebileceğine dair endişelerin dile getirildiği Avrupa’da kullanılan düzenli bir atık imha şeklidir.

• Londra döngüsel ekonomi hedefleri doğrultusunda maddesel geri kazanımı artırmak için daha fazla yakma tesisi yapmayacağını açıklamıştır.

• Tokyo’da ara işlem tesisi olarak 23 ilçede 19 adet atık yakma tesisi, 1’i iri hacimli atıklar için olmak üzere 3 adet işleme-ayırma tesisi bulunmaktadır. Yanabilir nitelikteki atıklar; öncelikle yakma tesislerine gönderilmekte, yakma işlemi sonrasında atığın hacimde %95 oranında azalma meydana gelmekte, kalan atıklar düzenli depolanmaktadır. Yaklaşık 9 milyon kişinin (günde yaklaşık 8.000 ton) ürettiği evsel atıklar, gün içinde bertaraf edilmek üzere toplanmakta ve atık yakma tesislerine taşınmaktadır.

BERTARAF

• Londra 2020 yılında düzenli depolama sahalarına 99.000 ton atık göndermiştir. 2006 yılında %65 olan düzenli depolama oranı 2016 yılında %12’ye düşmüştür. Londra 2020 itibariyle atıklarının %2.7’sini düzenli depolamaya göndermektedir. Bu da çöp deponi sahalarına giden atık miktarını azaltmayı çok büyük oranda başardıklarını göstermektedir.

• Tokyo’da atıkların sadece %2’si düzenli depolama sahalarına gönderilmektedir. Ancak Tokyo yakmadan ortaya çıkan külleri düzenli depolama amacıyla dolgu malzemesine çevirmekte ve deniz dolgu alanları oluşturmaktadır.

SONUÇ ve ÖNERİLER

-İkili toplama sistemi kurulmalı. Organik atıklar ve geri kazanılabilir atıklar için her kapı önüne konteyner yerleştirilip ikili toplayabilen araçlarla minimum masrafla toplama yapılabilir.

-Sokaklara yerleştirilen çöp konteynerleri ikili toplama yapacak şekilde revize edilebilir.

-Büyük şehirlerde çöp aktarma istasyonu adı altında büyük alanlar bulunuyor. Bu alanlara içinde dönüşebilen ambalaj atığı olan çöp arabalarını almamak bir çözüm oluşturabilir. Bu tür araçlardan yüksek bertaraf bedeli ödemesi istenmelidir.

-Bu aktarma istasyonlarını daha ufak olarak 3 belediye için 2 belediye için yapılabilirse buralarda atıkları tekrar değerlendirilebileceği ön işlem tesisleri kurulabilir.

-Her belediyede farklı bir müdürlüğün köşesine sıkıştırılmış çevre koruma, müdürlükleri artık temizlik işlerini de kapsayacak şekilde genişletilerek tek çatı altında toplanmalı ve sıfır atık müdürlükleri olarak yer almalıdır.

-Sıfır atık sadece atıkları ayrı toplamak olarak algılanıyor. Ancak sıfır atığın en önemli getirisi israfı önleme, tekrar değerlendirme, az tüketme ve tek kullanımlık plastik, pipet, poşet ve pet şişelerden kaçınmayı gerektirir. Bu konuda belediyeler yeniden çeşmeler/sebiller yapmalı ve insanların mataraları ile gezmesine imkân sağlamalıdır.

-Hane halkının değerlendirilebilir atıkları ayrı toplamalarını teşvik etmek amacıyla, topladıkları ve getirdikleri atıklar karşılığı bir ödül sistemi gereklidir.

-Çevre Ajansı’nın danışma kurulunda; kağıt, metal, plastik sektörlerinin ilgili paydaşlarından oluşan yapı ivedilikle hayata geçirilmelidir.

-Ne yazık ki ülkemizde geri dönüşebilen plastik, kağıt ve metalin değeri düştüğünde toplanma(gerikazanım)oranları da azalmaktadır. Bu duruma çare bulmak için atılması gereken en önemli adım; geri dönüşümlük ham maddenin, satış değerinden bağımsız olduğu bir teşvik sistemi kurmaktır.

-Toplama yapan şirketler, geri dönüşümlük ham maddenin satış değeri ne olursa olsun GEKAP (Geri Kazanım Katılım Payı) üzerinden desteklenmelidir. Böylece toplama sektörü, zor zamanlarda fiyat dalgalanmalarından oldukça az etkilenecek ve faaliyetlerini söz konusu desteklerle sürdürebilecektir.

-Ülkemizde geri dönüşüm sanayiinde yatırımlar adeta birbiriyle yarışır halde devam etmektedir. Bu üretim yarışında geride kalmayıp öne geçmek için bundan sonraki süreçte, düşük verimle çalışan, yüksek enerji ihtiyacı duyan, çağın gerektirdiği otomasyon süreçlerinden yoksun, geçen yüzyıla ait geri bir teknoloji kullanan ikinci el kağıt makinelerinin yerine, en son teknoloji ile üretim yapan yeni kağıt makinalarının kurulmasına teşvik verilmelidir.