Hayalet Ağlar Beyaz Eşya Olacak

23 Temmuz 2021

Deniz yaşamının en büyük tehdit unsurlarından “hayalet ağlar” deniz dibinden toplandıktan sonra geri dönüştürülecek. Beyaz eşya sektöründe ikincil ham madde olarak kulanılacak ağlar ülke ekonomisine kazandırılacak.

“Marmara Adaları Hayalet Ağlar Projesi” ile Marmara Adaları açıklarında bulunan 40 bin metrekare ağ, dalgıçlar tarafından çıkarılacak. Balıkların, yengeçlerin ölümüne yol açan bu ağlar toplanarak deniz yaşamını tehdit etmesi engellenecek. Bu haliyle bile çok değerli olan projede ileri bir adım daha atılacak. Çıkarılacak ağlar geri dönüştürülerek, ikincil plastik ham madde olarak beyaz eşya üretiminde kullanılacak.

Projenin yürütücüsü Marmara Adası doğumlu bir sanayici. Şenmak Makina Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Semerci, yakından bildiği hayalet ağlar sorununu kendi sektörü içerisinde çözüme kavuşturma hedefinde. Geridönüşüm Ekonomisi olarak biz de bu projeyi yakından tanımak için Hüseyin Semerci ile konuştuk.

Hayalet Ağ nedir? Marmara Adaları Hayalet Ağlar Projenizle hedefiniz nedir? Neden bu işe giriştiniz?

Balıkçıların, avlanırken ağlarını deniz dibindeki kayalıklara takması sonucu denize bırakmak zorunda kaldığı veya denize terk edilen, kaybolan ağlara, avlanma araçlarına “Hayalet Ağ” deniyor. Geçtiğimiz yaz, köyümüzün derneği, Gündoğdu Köyünü Kalkındırma ve Güzelleştirme Derneği ile başlattığımız Marmara Adaları Hayalet Ağlar Projemizin hedefi, Marmara’daki sucul ekosistemin iyileşmesine katkı sağlamak ve benzer projelerin çoğalmasına öncülük etmektir.

Balıkesir’in Marmara Adalar bölgesinde keşif dalışları ile tespit ettiğimiz lokasyonlardaki hayalet ağlar, deniz canlılarının yaşam alanları olan resifleri örtmüş, bölgedeki sualtı yaşamını katletmiş durumda. 25 lokasyondan çıkaracağımız bu ağların toplamı 40 bin metrekare, 95 basketbol sahası büyüklüğünde, %80’i gırgır ağlarından, %20’si ise küçük balıkçılık ağlarından oluşuyor.

Av araçları, güçlü yapısı nedeniyle plastikten üretiliyor ve geri dönüşüme uygun. Projemizin en başında, sevdiğimiz ve korumaya mecbur hissettiğimiz çevreye, atık üretmeden fayda sağlama niyetindeydik. Projemizi inceleyen Tarım ve Orman Bakanlığı hem uygunluk onayı verdi hem de projemizi sahiplenerek, Balıkesir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nü yürütücü olarak atadı. Ağların geri dönüşümü için ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığından da uygunluk onayı alarak resmiyet kazandırmış olduk.

Projemizle; çıkaracağımız hayalet ağlar, lisanslı bir geri dönüşüm tesisinde proses edilecek ve ülkemizin önde gelen beyaz eşya üreticisinde, beyaz eşyaların plastik parçaları olarak yeniden üretilecekler.

Denize borcumuz var diyerek başlattığımız projemizde, sucul ekosistemi iyileştirirken, işlem sırasında çıkacak çöpleri atık olmaktan kurtaracağımız için mutluyuz.

Bugüne kadar neler yaptınız? Ne kadar atık ağ toplanması planlanıyor?

Temmuz 2020’de dillendirdiğimiz pro- jemizde, Balıkesir’in Marmara Adalar bölgesinde yaptığımız hayalet ağ keşiflerinde; Marmara Adası, Avşa Adası, Ekinlik Adası, Mamali Adası, Fener Adası ve Hayırsız Ada’da olmak üzere toplam 25 lokasyon tespit ettik. Ekim 2020’de, bu lokasyonlardan dördü, dalgıç Ömer Altuncu ve dalgıç Murat Aracı’nın su altı kameraları tarafından görüntülendi. Elde edilen veriler ışığında, projenin tüm parametreleri Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyeleri ve Balıkesir İl Tarım Müdürlüğü uzmanlarınca değerlendirildi. Balıkesir İl Tarım Müdürlüğünde görevli Su Ürünleri Mühendisi Abdulkadir Ünal ve Balıkesir Üniversitesi Zooloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Dilek Türker’in liderliğindeki bir ekipçe kaleme alındı. Tarım ve Orman Bakanlığı’na sunduğumuz projemiz, bakanlıktan uygunluk onayı alarak resmiyet kazandı.

Her Yıl 640 Bin Ton Ağ Denizlerde Kalıyor

Hayalet ağlar sucul canlılar için nasıl bir risk oluşturuyor?

Sucul canlılar, başıboş gezinen hayalet ağlara takılarak, içlerinden kurtulamıyor ve ölüyorlar. Ağlara dolaşan balıklar genellikle yem görevi görüyor, ağlarda ölen balıkların kokusu hedef dışı yırtıcı türleri de bölgeye çekiyor. Hayalet ağlar her yıl köpekbalıkları, vatozlar, kemikli balıklar, kaplumbağalar, yunuslar, ba- linalar, kabuklular ve kuşlar da dahil olmak üzere milyonlarca deniz hayvanını tuzağa düşürerek ölümüne sebep oluyor.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütünün verilerine göre; her yıl 640 bin ton hayalet ağ denizlere giriyor. Terk edildikten çok sonra bile başıboş bir şekilde avlanmaya devam eden bu ağlar, omurgasızlardan büyük deniz memelilerine kadar sayısız deniz canlısının ölümüne sebep oluyor. 100 metrelik bir hayalet ağ, en az 300 deniz canlısının ölümüne sebep olabiliyor.

Hayalet ağların ölümcül etkileri, suya bırakıldığı noktalardan çok uzakta bile hissedilebiliyor. Uzun mesafeler kat ettikçe, “hayalet avlama” adı verilen bir süreçte deniz hayvanlarını yakalamaya ve öldürmeye devam ediyorlar.

Plastikten üretilen bu av araçlarına müdahale edilmediği takdirde, yıllar içinde küçük parçalara bölünerek mikro plastik kirliliğine dönüşüyor. Yüzyılın en büyük sorunlarından biri haline gelen mikro plastikler, neredeyse tüm deniz canlılarının sindirim sisteminde tespit edilmiştir.

Ayrıca hayalet ağlar, ekonomik değeri olan türleri öldürerek balıkçılığın sürdürülebilirliğini de etkiliyor.

Hayalet ağların toplanması ile bölgedeki sucul ekosistemde nasıl bir değişim yaşanacak?

95 basketbol sahası büyüklüğündeki toplam 40 bin metre kare hayalet ağı denizden çıkardığımızda 120.000 deniz canlısının ölümünü engellemiş, ekosistemin sürdürülebilirliğine katkı sağlamış olacağız. Ağların çıkarılması ile eskiden resiflerde var olan yaşam, yeniden oluşmaya ve gelişmeye başlayacak, biyoçeşitlilik zenginleşecek.

Toplanan bu atık ağları ne yapacaksınız?

Plastik, sadece atıldığı zaman çöp veya atık oluyor. Bilinçsiz kullanımın önüne geçerek, bertaraf etmek yerine değerini henüz yitirmemiş araçların geri dönüşü bunlardan biri.

Polipropilen ve poliamidden üretilen bu ağların geri dönüşümü için çalışmalarımızı tamamladık. Toplam 345 kilometre karelik bir alanda böyle bir temizlik ve geri dönüşüm projesi gerçekleştirmek küçük bir başarı değil.

Çıkarma işleminin ardından ağların taşınması, işlenmesi ve geri dönüştürülmesi için optimum bir süreç gerçekleşecek. Ve en sonunda ağlar, beyaz eşyaların plastik birer parçası olacak. Projemiz kamuoyunda farkındalık yaratarak benzer projelere geri dönüşüm yolunda ışık tutacak; mutluyuz.

Bu hayalet ağlar nasıl dönüştürülecek, nasıl beyaz eşyalarda kullanılacak? Detaylı anlatmanız mümkün mü?

Geri dönüşüm sürecindeki ilk adım, toplama yani ağların çıkarılması. Ağların çıkarılma işlemi haziranda başlayıp bir aylık periyodda tamamlanacak. Toplanan ağlar; plastik türü, renk, kalınlık gibi parametrelere göre geri dönüşüm tesisindeki makinelerle kategorilere ayrılacak. Kategorize edilen ağlar daha sonra yıkama işleminden geçecek. Ağların üzerindeki kir ve diğer kalıntıların arındırılacağı yıkama işlemi, plastik geri dönüşüm sürecinde çok önemli bir adımdır. Bu aşamada ağların kirliliği büyük oranda giderilmiş oluyor. Yıkamanın ardından kırma tesislerinde kırılacak ve daha sonra “ekstrüzyon” prosesinden geçerek plastik ham madde haline gelecek. Ekstrüde edilmiş plastik ham madde, ikinci ekstrüzyon prosesi ile kompaund edilecek. Prosesin sonunda geri dönüşüm işlemi tamamlanan ağlar, “kompaund” (katkı ile zenginleştirme) edilmiş malzeme olarak ülkemizin önde gelen beyaz eşya markasının plastik parça üretiminde kullanılacak.

Hayalet ağların geri dönüşümü ile hem mevcut atıklarımızla başa çıkmayı hem de sürdürülebilirliği artırarak döngüsel ekonomiye katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Hayatımızdaki pek çok şey gibi hayalet ağların da ham maddesi olan plastik, 70 yılda 8,3 milyar ton üretildi ve yaklaşık 6,3 milyar tonu atık haline geldi. Bu atığın sadece %9’u geri dönüştürüldü. Daha fazla insan sürdürülebilir seçenekler aradıkça, geri dönüşümün çevresel önemi de fark edilecektir.

Marmara Adaları Yapay Resif Projeniz hakkında da bilgi verebilir misiniz?

Marmara Adaları Yapay Resif Projemiz ile sualtında yaşamın hiç olmadığı kumluk bölgelerde sucul canlılar için yeni yaşam alanları oluşturacağız. Diğer bir tanımla, çöl ortasında vaha oluşturacağız.

2 bin 400 yapay resif bloğunun denize bırakılacağı projemiz ile balıkların barınmasına, beslenmesine ve üremesine imkan tanıyacak alanlar yaratacağız. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ve Balıkesir Üniversitesi işbirliğinde, öğretim üyelerinin bilimsel araştırmaları ile beraber yürüttüğümüz projemizin önemli diğer amacı ise benzer yapay resif çalışmalarına rehber olabilecek, sürekli başvurulacak, bilimsel verilere dayanan bir kaynak oluşturmak.

Bu kaynak, bizden sonra benzer projelere girişmek isteyen herkesin ihtiyaç duyacağı tüm cevapları bulabileceği bir kaynak olacak.

• Etiketler:
• Örnek proje