İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NERESİNDEYİZ?

Hayattaki çoğu problemimiz “şimdi” ve “burada” temelli problemlerdir. “Şimdi ve burada”dan en az birinin olmadığı önemli bir problem düşünmemiz oldukça zordur. Oysa iklim değişikliği “şimdi ve burada”dan ziyade “gelecekte ve başka yerde” şeklinde algılanan bir problemdir. ABD’de yapılan bir araştırma çoğu kişinin, ülkenin önemli kesiminin iklim değişikliğinden etkileneceğine inandığını gösteriyor. Ama aynı kişilere “Peki siz iklim değişikliğinden etkilenecek misiniz?” diye sorulduğunda bu kişilerin çoğunluğu etkilenmeyeceklerine inandıkları ortaya çıkıyor. Bu, insanların iklim değişikliğine bakışlarını açıklamaya yeterli. “Evet, öyle bir problem olduğuna inanıyorum, ama benim daha önemli problemlerim var ve beni etkileyeceğini düşünmüyorum.” diye düşünüyorlar. Ne yazık ki küresel ısınma şimdi bizi etkiliyor olsa da problemin ne derece büyük olduğunu çocuklarımız ve torunlarımız görecekler ve o zaman da bir şeyler yapabilmek için vakit ya çok daralmış ya da geçmiş olacak. Bunun yanında ülkemiz insanı gördüğü değişiklikleri de küresel bir değişimle bağdaştırmıyor. “Evet, artık kar yağmıyor çünkü bu kadar yüksek bina diktiler” veya “Evet, bizim dereye baraj yaptıklarından bu yana hava çok ısındı” sıkça duyduğumuz yorumlar oluyor. Bir türlü yaktığımız kömür, petrol ve doğal gaz ile bunun sonucu olarak ortaya çıkan küresel ısınmayı bir sebep sonuç ilişkisi içerisinde birleştiremiyoruz. Bunu yapamayınca da iklim değişikliği bizler için havada kalan bir kavram oluyor. Havada kalan bu kavramdan günlük yaşamımızı, kararlarımızı ve politikalarımızı etkilemesini beklemek gerçekçi olmuyor. Oysa ülkemiz, Dünya’da belki de iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek yerlerden biri olan Akdeniz Havzasının doğusunda yer alıyor. Uzun süredir gündemimizi dolduran Arap Baharı ve Suriye sorununu yaratan ögelerden biri bölgede uzun süredir yaşanan kuraklık. Bölgemizde bu tür iklim değişikliği problemlerinin gelecekte de sıklığını artırması bekleniyor. Artan sıcaklıklar yanında azalan ve azalmaya da devam edecek olan yağışlar artık bölgemizin gerçeği haline gelmiş durumda. Ayrıca yağışlar geldiğinde de yağmur artık sakince yağmıyor ve taşkınlarla sel haberleri gündemimizden eksik olmuyor. Daha önce fazla duymadığımız portakal büyüklüğünde dolular, seraları yerle bir eden hortumlar da yeni normalimizi oluşturmaya başladı.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SORUNU ÇÖZÜLEBİLİR

İklim değişikliği problemini yaratan ise Endüstri Devrimi’nin başından bu yana yakmakta olduğumuz kömür, petrol ve doğal gaz. Bu yakıtların yanması ile oluşan karbondioksit Dünya’yı sarmalayarak enerji dengesini bozuyor ve tüm atmosferin ısınmasına yol açıyor. Atmosfere salınan karbondioksit dışında iklimi etkileyen daha pek çok unsur var ama bunların toplamı bile karbondioksidin etkisine yetişemiyor. Bu nedenle probleme bizim kömür, petrol ve doğal gaz yakmamız olarak bakmamız yeterlidir. Bu yakıtları kullanmayı durdurup biraz da endüstriyel hayvancılıktan vazgeçsek iklim değişikliği problemini çözmüş oluruz. Konu bu kadar basit. Bu kaynakların çoğu noktada kullanımı ise sadece ucuz olmalarına dayanıyor. Yalnız özellikle elektrik üretimine baktığımızda alternatif yenilenebilir kaynaklardan yapılan üretimin kömür ve doğal gaza oranla daha ucuza mal olduğunu görebiliyoruz. Kömür ve doğal gazın elektrik üretiminde kullanılıyor olmasının tek nedeni devletlerin bizlerin cebinden aldığı vergiyi bu alanlara sübvansiyon olarak vermesidir. Rüzgar enerjisinden üretilen elektriğin alım fiyatı 4 dolar cent iken kömürden üretilen elektriğe 12 dolar cent ödüyorsak hem çevresel hem de ekonomik bir problemimiz oluşuyor demektir. Bunun üzerine bir de doğal gazın tümünün, kömürün de yarısının yurt dışından ithal edildiği düşünülecek olursa özellikle ülkemizin yaşamakta olduğu problem daha iyi anlaşılabilir. Ayrıca unutmamamız gereken önemli bir nokta da kömür, petrol ve doğal gazın bir sonu olduğu. Yani hiç bitmeyecekmiş gibi yakıp tükettiğimiz ve gezegenimizin atmosferini ısıttığımız bu fosil yakıtlar kısa sürede bitecek ve bunun sonunda da önceden önlem alınmazsa dünya ekonomisi içinden çıkılmaz bir kargaşaya sürüklenecek. Bugün kullanmakta olduğumuz enerji sistemlerini bir gecede yenilenebilir sistemlerle değiştirmemiz mümkün değildir. Tüm enerji üretim, dağıtım ve kullanımını değiştirmek yıllar alacak bir problemdir. Bugün başlayacak olsak sürdürülebilir bir enerji geleceğine geçmemiz 20-30 yıl sürecektir. Ama iklim değişikliğinin getireceği büyük belalar “şimdi” ve “burada” gerçekleşmeyeceğinden kafamızı kuma gömmeye devam edebiliyoruz. Gezegenimizin sürdürülebilirliği açısından konuya baktığımızda ise tükendiğinde ekonomileri krize sürükleyecek bir kaynağı tüketerek gezegendeki bizler de dahil tüm canlı yaşamanı tehlikeye sokacak bir gelecek yaratıyoruz. Durumun ne derece vahim olduğunu çok basit bir örnekle anlatayım. Kutuplarda eridiğinde tüm Dünya’daki deniz seviyesini 80 metre yükseltecek kadar buz var. Bugün yaktığımız kadar kömür, petrol ve doğal gaz yakacak olursak bu yüzyılın sonuna varmadan o buzulların tamamını erime noktasına kadar ısıtmış olacağız. Bu erime bir anda meydana gelmeyecek elbette ama Dünya nüfusunun neredeyse yarısı gelecekte sular altında kalacak bu bölgelerde yaşıyor ve oralarda üretilen besinleri tüketiyor. Bu felaketin sonuçlarını düşünmek bile istemeyiz. Ayrıca tüm bu felaketlerin zaman içerisinde artacağını da unutmamak gerekiyor. Yani bin sene şimdiki gibi yaşadıktan sonra bir gün birdenbire deniz seviyesi 80 metre artmayacak. Yavaş yavaş artan deniz seviyesi önce nehir deltalarındaki verimli tarım arazilerini elimizden alacak. Kuraklık ile savaşmak için Konya Ovası gibi zamanında ülkemizin tahıl ambarı olan bir bölgenin tarımı artık neredeyse tamamen yer altı suyuna bağımlı hale gelmiş durumdayken kıyılardaki tarım arazilerinin kaybının vereceği zararı düşünmek çok da zor değil.

PEKİ NELER YAPIYORUZ?

Aslında ne ülkemiz ne de diğer ülkeler bu konuda fazla bir şey yapmıyor. Hemen herkes bu problemin farkında ama sonuca etki edebilecek ülkelerde iklim değişikliği problemi güvenlik ve ekonomi gibi konularla kıyaslandığında halkın kafasında yeterli yer almıyor. Halk bir problemi öncelik sırasında en tepeye taşımazsa üstteki yöneticiler de bu problemi çözmek adına gereken adımları atmak istemezler, özellikle de bu adımlar kişilerin rahatını bozabilecek adımlarsa.

Bu noktada ülkeleri de üçe ayırmakta fayda var. Başta ABD ve İngiltere gibi iklim değişikliğinin tarihsel olarak nedeni olan ve bu değişiklikten çok da etkilenmesi beklenmeyen ülkeler var. Bu tür gelişmiş ülkelerin ellerinden gelen tüm çabayı iklim değişikliğinin etkilerini durdurmaya yöneltmeleri gerekir. Bir de gerek tarihteki salımlarıyla gerekse de bugünkü yapılarıyla iklim değişikliğine neden olmamış ama bu değişiklikten çok kötü etkilenecek ülkeler var: Tuvalu veya Bangladeş gibi. Bu ülkelerin kendilerini koruyacak ekonomik kapasiteleri de olmadığından iklim değişikliğinin daha büyük sorumluluğunu taşıyan gelişmiş ülkelerin etkilenecek bu ülkelere yardım etmesi gereklidir.

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARINI KULLANMALIYIZ

Bir de ülkemiz gibi tarihi sorumluluğu olmayan ama gelişmişlik düzeyi ile problemin çözümüne katkı yapması beklenen ülkeler var. Bu ülkelerin üzerine iki ana sorumluluk düşüyor. Bunların ilki, geçmişte olmadıkları gibi, bugün de problemin bir parçası olmamayı seçmek. Günümüzde özellikle yenilenebilir kaynaklardan enerji üretmenin maliyeti kömür, petrol ve doğal gazdan enerji üretmenin maliyetinin altına düştüğünü konuştuk. Eğer devlet desteği olmayacak olsa kömürlü termik santraller rüzgar santralleri ile fiyat bazında baş edemezler. Bu durumda yeni bir kömürlü termik santral yapımına izin vermek çözümün değil problemin bir parçası olmayı seçmektir. Yapılan her kömürlü termik santralin en az 50 sene kullanım ömrü olduğu düşünülecek olursa karşımızdaki problemin gereksizliği ortaya çıkar. Daha pahalı ve zararlı bir şeyi 50 sene boyunca neden desteklemeye devam edelim? Dolayısıyla bizim gibi hem güneş hem de rüzgar enerjisi açısından zengin ülkelerin bu konuda önemli alternatifleri bulunuyor. Yeter ki yatırımları doğru tarafa yönlendirebilelim. Ama bizim gibi iklim değişikliğinin etkileri açısından ciddi risk altındaki ülkeler karbon salımlarını azaltmaya yönelik çabaların yanında, hatta belki de bu çabalardan daha fazlasını başımıza gelecek olan sorunların bertaraf edilmesine harcamak zorundalar. Hani elimizde 100 birim para varsa, bunun 10-20 birimini sera gazı salımlarımızı azaltmaya kullanıyorsak 80-90 birimini iklim değişikliğinin etkilerine uyum yönünde kullanmalıyız. Senelerdir “üç tarafı denizlerle çevrili” bir ülke olmakla övünüyoruz ancak bir de bunun getirdiği bir problem karşımıza çıkmaya başlayacak. Yükselen deniz seviyesine uygun altyapı çalışmalarını hızlandırmamız gerekiyor. Tarımda azalmakta olan su kaynaklarımıza uygun teknolojiler ve ürün desenleri yaratmamız gerekiyor. İklim değişikliğine uyum sağlamak için yapılan planların raflarda kalmayıp acilen uygulamaya dökülmesi için elimizden geleni yaparsak küresel ısınma bize gerçek zararları vermeye başladığında biz de hazırlıklı olabiliriz. Ülkemizde de dünyanın çoğu ülkesinde olduğu gibi iklim değişikliği daha önemli bir gündem maddesi olmadığından azaltım ya da uyumdan hangisi öncelikli olmalı türü bir tartışmaya bile daha yeni yeni girişiyoruz. Umarım bu yolda yakın zamanda daha hızlı adımlar atmaya başlarız, yoksa ne yazık ki gelecek bölgemiz açısından çok parlak görünmüyor.

• Etiketler:
• iklim değişikliği
• Levent Kurnaz
• yenilenebilir enerji